I sonetti del Belli/La sonetoj de Beli: Malsamoj inter versioj

L'editto de l'ostarie

Accidenti a l’editti, a cchi l’inventa,
chi li fa, chi li stampa, chi l’attacca,
e cchi li legge. E a vvoi st’antra patacca
schiccherata cor brodo de pulenta!

E addosso all’ostarie! ggente scontenta,
fijji de porche fijje d’una vacca!
Si all’ostaria ’na purcia sce s’acciacca,
cqua ddiventa un miracolo diventa!

Papa Grigorio, di’ ar Governatore
che sto popolo tuo trasteverino
si pperde l’ostarie fa cquarc’orrore.

Noi mànnesce a scannatte er giacubbino,
spènnesce ar prezzo che tte va ppiú a ccore,
ma gguai pe ccristo a cchi cce tocca er vino.

1832 12 03

La dekreto de la trinkejoj(1)

Peston al leĝoj kaj ties invento,
al la verkintoj, kaj eĉ al gluantoj,
kaj al legontoj de la paperkvantoj,
ŝmiritaj per buljono el placento.(2)

Kontraŭ trinkejoj ree! Kia gento,
porkoj kaj ĝermoj de putinaj plantoj!
En trinkej' oni taksas arogantoj
homojn premintajn pulon sen atento.

Al policestro diru, Pap' Gregoro,(3)
ke ĉi-popolo via transtibera(4)
iĝos, sen vino, eksplod-pulvoro.

Disbuĉi jakobenojn (5) sendu nin,
impostu nin je sumo plej prefera,
sed, ve al vi, se al ni mankas vin'.

1832 12 03

La vita dell'omo

Nove mesi a la puzza: poi in fassciola
tra sbasciucchi, lattime e llagrimoni:
poi p'er laccio, in ner crino, e in vesticciola,
cor torcolo e l'imbraghe pe ccarzoni.

Poi comincia er tormento de la scòla,
l'abbeccè, le frustate, li ggeloni,
la rosalìa, la cacca a la ssediola,
e un po' de scarlattina e vvormijjonì.

Poi viè ll'arte, er diggiuno, la fatica,
la piggione, le carcere, er governo,
lo spedale, li debbiti, la fica,

er zol d'istate, la neve d'inverno...
E pper urtimo, Iddio sce benedica,
viè la morte, e ffinisce co l'inferno.

1833 01 18

Homa vivo

Haladzo naŭ monatojn, elir-peno
kaj poste larmoj, lakto, vindotolo(1)
ir-korbo, kasko, kisoj, tenrimeno,(2)
anstataŭ pantalono kamizolo.

Jen la lernejo nun, granda malbeno:
aboco, vipobatoj,(3) variolo,
fekad' surseĝa (4), frostdolora peno(5),
iom da skarlatino kaj skrofolo.

La metilerno, poste la abstino(6),
lu-pago, registaro, mallibero,
malsanulejo, ŝuldoj, kaj vagino.

Neĝo dum vintro, suno en somero...
kaj jen, nin benu Dio, ĉe la fino
la morto portas nin al la infero(7)

1833 01 18

Er battesimo der fijjo maschio

Cosa sò sti fibbioni sbrillantati,
Sto bber cappello novo e sto vistito?
Sta carrozza ch'edè ? cch'edè st'invito
De confetti, de vino e dde ggelati?

E li sparaggni tui l'hai massagrati,
Cazzo-matto somaro sscimunito,
Perché jjeri tu' mojje ha ppartorito
Un zervitore ar Papa e a li su' frati?!

Se fa ttant'alegria, ttanta bbardoria,
Pe bbattezzà cchi fforzi è ccondannato,
Prima de nassce , a cojje la scicoria!

Poveri scechi! E nnun ve sete accorti
Ch'er libbro de bbattesimi in sto Stato
Se potería chiamà "llibbro de morti"?

1834 05 22

La bapto de la filo(1)

Kial ĉi-bukoj, brilaj ŝajn-juveloj?
La nova ĉapelo, ĉi tiu vesto?
Kaleŝo eĉ, kaj invito al festo?
Kial bombonoj, kaj eĉ vin-boteloj?

Monujon vi masakris por ĉi-celoj,
peniso stulta (2), sencerbulo, besto,
nur ĉar naskiĝis viro en la nesto.
Li servos Papojn kaj pastrajn la kelojn.

Tiom da ĝojo, tiom da ebrio
por destinito jam de bapto-dato
al rikoltado nur de cikorio!(3)

Ĉu vi ne vidas, ho sencerbaj pintoj,
ke bapto-libron en la papa ŝtato,
ni povus nomi libro de mortintoj?(4)

1834 05 22

Li sordati bboni

Subbito c’un Zovrano de la terra
crede c’un antro j’abbi tocco un fico,
disce ar popolo suo: «Tu sei nimmico
der tale o dder tar re: ffàjje la guerra».
  E er popolo, pe sfugge la galerra
o cquarc’antra grazzietta che nnun dico,
pijja lo schioppo, e vviaggia com’un prico
che spedischino in Francia o in Inghirterra.
  Ccusí, pe li crapicci d’una corte
ste pecore aritorneno a la stalla
co mmezza testa e cco le gamme storte.
  E cco le vite sce se ggiuca a ppalla,
come quela puttana de la morte
nun vienissi da lei11 senza scercalla.
  1834 05 23  

La bonaj soldatoj

Tuj kiam suvereno(1) sur la trono
supozas sin rabita nur je briko(2)
vokas la landon:"Jen la malamiko!
Ek al milito por patruja bono!"

Kaj tiam homoj sub karcerosprono
kaj por evito de vivo-kompliko
vojaĝas kun pafilo laŭ indiko
kvazaŭ pakaĵ' al Moskvo aŭ Londono.

Kaj pro kaprico reĝa en la fino
revenas niaj ŝafoj al la stalo
sen kruro, sen okul', kun leza spino.

Per vivoj oni ludas je futbalo,
kvazaŭ la morto, ega fi-putino,
ne venus mem sen peto kaj kialo.

1834 05 23

Le risate der Papa

Er Papa ride? Male, amico! È sseggno
c’a mmomenti er zu’ popolo ha da piaggne.
Le risatine de sto bbon padreggno
pe nnoi fijjastri sò ssempre compaggne.

Ste facciacce che pporteno er trireggno
s’assomijjeno tutte a le castaggne:
bbelle de fora, eppoi, pe ddio de leggno,
muffe de drento e ppiene de magaggne.

Er Papa ghiggna? Sce sò gguai per aria:
tanto ppiú cch’er zu’ ride de sti tempi
nun me pare una cosa nescessaria.

Fijji mii cari, state bbene attenti.
Sovrani in alegria sò bbrutti esempi.
Chi rride cosa fa? Mmostra li denti.

1834 11 17

Ĉu Papo ridas?

Ĉu Papo ridas? Ve al ni! La faro
indikas, ke popolo lia ploras.
De duonpatro la rideta knaro
por ni, duongefiloj,(1) fisonoras.

Antaŭ ĉi-vizaĝaĉoj kun tiaro(2)
pri la kaŝtanaj fruktoj mi memoras,
ŝel-belaj sed, pro dio de omaro(3),
ŝimaj interne, kie vermoj boras.

Ĉu li rikanas? Pesto en aero!
Des pli ke en nuntempo lia rido
ne havas eĉ kialon por apero.

Karuloj, priatentu la eventojn:
Se ridas suverenoj(4), jen insido!
Ridantoj kion faras? Montras dentojn.

1834 11 17

La scerta der Papa

So' fornaciaro, si', so' fornaciaro,
So' un cazzaccio, so' un tufo, so' un cojone
Ma la ragione la capisco, a paro
De chiunque sa intenne la ragione.

Scejenno un Papa, sor dottor mio caro,
Drent'a 'na settantina de persone,
E manco sempre tante, e' caso raro
Che s'azzecchino in lui qualita' bone.

Perche' s'ha da crea' sempre un de loro?
Perche' ogni tanto nun se fa' filice
Un brav'omo che attenne ar su' lavoro?

Mettemo caso: io sto abbottanno er vetro,
Entra un Eminentissimo e mi dice:
Titta, e' Papa lei: vienghi a San Pietro.

1834 12 27

La elekto de la Papo(1)

Vitroblovisto, jes vitroblovisto,
kaj malklerulo kiel, nu, kojono (2),
sed mi rezoni povas sen asisto,
kun iu ajn dotita je rezono.

Okazas pap-elekto el la listo
de nur sepdek' da homoj(3); la propono
ne ĉiam trafas moŝton pro ekzisto
en li de ĉiuj virtoj kaj de bono.

Kial elekti nur el inter ili?
Kial ne doni ĝustan rekompencon(4)
al homo laboranta por utili?

Ekzemple, vitron blovas mi; jen frapo,
kaj jen ĉe la dompordo Eminenco(5):
"Al Sankta Petro(6) ĉar vi estas Papo".

1834 12 27

Io, per brio, saprebbe volentieri

Io, per brio, saperebbe volentieri
si ccurre puro nell’antri paesi
sta fiumara de prencipi, marchesi,
conti, duchi, bbaroni e ccavajjeri.

Perché a Rroma, per brio, tra ffarzi e vveri,
n’ho intesi tanti a mmentuà, nn’ho intesi,
che mmeno sò li moccoletti accesi
che ttengheno smorzati li drughieri.

È una gran cosa, pe cquer brio sagrato,
de nun poté ffà un passo in gnisun loco
senza pijjà de petto un titolato!

Eh, Ppapa io, nun me faria confonne!
voria ridusce er monno a ppoc’a ppoco
tutto quanto in du’ crasse: ommini e ddonne.

1847 01 09

Min tiklas, aĉa tio(1), scideziroj

Min tiklas, aĉa tio, scideziroj,
ĉu ankaŭ eksterlande ĉi-fatraso,
ĉi-river' fluas de nobela raso:
markizoj, dukoj, grafoj, kavaliroj.

Vera aŭ ŝajna, laŭ la onidiroj,
en Romo nun pli grandas tiu klaso
ol sebolampoj(2), kiuj la amaso
aĉetas ĉe vendistoj dum foiroj.

Estas grava afero, je kri' ĉiela(3),
ke, se ni provas eĉ paŝeton movi,
ni kolizias kun bristar' nobela.

Se Pap' mi estus venus solvo fina;
ĉar mi klopodos la homaron ŝovi
al nur du klasoj: vira kaj virina.

1847 01 09