Ĉapitro 2-a: Malsamoj inter versioj

El La bona lingvo
Iri al: navigado, serĉi
(44 mezaj versioj de la sama uzanto ne montriĝas)
Linio 1: Linio 1:
* reiru al [[Lernolibro por Saŭthampton]]
+
* reiru al [[La gramatiko de lingvo sen gramatiko]]
 
<hr>
 
<hr>
 
<br>
 
<br>
Linio 7: Linio 7:
  
  
'''Kaj Dio vidis, ke simpleco estas bona, kaj li diris: Esperanto estu simpla! Kaj Esperanto iĝis simpla'''
+
 
 
<br>
 
<br>
 
<br>
 
<br>
  
'''2.1. La gramatiko de la Fundamento en versio en Esperanto'''
+
'''2.1. La gramatiko de la Fundamento en Esperanto'''
 
<br>
 
<br>
 
<br>
 
<br>
  
La Fundamenta Gramatiko estas prezentata en 5 lingvoj en la Fundamento de Esperanto. Ĉi tie ni prezentas ĝian version en Esperanto. La originalo en unu el la 5 lingvoj, angla, franca, german , pola kaj rusa, estas ĉiam legebla en http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/gramatiko.html .
+
La Fundamenta Gramatiko estas prezentata en 5 lingvoj en la Fundamento de Esperanto. Ĉi tie ni prezentas ĝian version en Esperanto. La originalo en unu el la 5 lingvoj, angla, franca, germana, pola kaj rusa, estas ĉiam legebla en http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/gramatiko.html .
 
<br>
 
<br>
 
<br>
 
<br>
Linio 25: Linio 25:
 
<br>
 
<br>
  
'''2.2. Fundamenta teskto-parto'''
+
'''2.2. Fundamenta teksto-parto - 1'''
 
<br>
 
<br>
 
<br>
 
<br>
Linio 35: Linio 35:
 
Rimarko 1: Presejoj, kiuj ne posedas la literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u.<br>
 
Rimarko 1: Presejoj, kiuj ne posedas la literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u.<br>
  
• Nomoj de la literoj: a, bo, co, ĉo, do, e, fo, go, ĝo, ho, ĥo, i, jo, ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, ŝo, to, u, ŭo, vo, zo.FE.1<br>
+
• Nomoj de la literoj: a, bo, co, ĉo, do, e, fo, go, ĝo, ho, ĥo, i, jo, ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, ŝo, to, u, ŭo, vo, zo. <sup>FE.1</sup><br>
  
 
• 9. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita. Ne estas neelparolataj literoj.<br>
 
• 9. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita. Ne estas neelparolataj literoj.<br>
Linio 53: Linio 53:
 
<br>
 
<br>
  
'''2.3. Fundamenta teksto-parto - 1'''
+
'''2.3. Fundamenta teksto-parto - 2'''
  
 
B) PARTOJ DE PAROLO
 
B) PARTOJ DE PAROLO
  
 
1. Artikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita, la, egala por ĉiuj genroj, kazoj kaj nombroj.
 
1. Artikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita, la, egala por ĉiuj genroj, kazoj kaj nombroj.
Rimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kiel en la Germana, Franca kaj aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la artikolo prezentas malfacilaĵon, povas tute ĝin ne uzi.
+
Rimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la artikolo prezentas malfacilaĵon, povas en la unua tempo tute ĝin ne uzi.
  
''• La artikolo “la” estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj. Ĝia uzado estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj aŭ poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua tempo tute ne uzi la artikolon, ĉar ĝi estas oportuna sed ne necesa. Anstataŭ “la” oni povas ankaŭ diri “l’” (sed nur post prepozicio, kiu finiĝas per vokalo).FE.27''
+
''• La artikolo “la” estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj. Ĝia uzado estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj aŭ poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua tempo tute ne uzi la artikolon, ĉar ĝi estas oportuna sed ne necesa. Anstataŭ “la” oni povas ankaŭ diri “ l’ ” (sed nur post prepozicio, kiu finiĝas per vokalo).<sup>FE.27</sup>''
 
<br>
 
<br>
 
<hr>
 
<hr>
Linio 71: Linio 71:
 
<br>
 
<br>
  
'''2.4. Fundamenta teksto-parto - 2'''
+
'''2.4. Fundamenta teksto-parto - 3'''
  
2. Substantivoj estas formataj per aldono de o al la radiko. Por la formado de la pluralo oni aldonas la finiĝon j al la singularo. Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo. La radiko kun aldonita o estas la nominativo, la akuzativo aldonas n post la o. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj: la genitivo per de, la dativo per al, la instrumentalo (ablativo) per per, aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco. Ekz. radiko patr, la patr|o, al la patr|o, de la patr|o, la patr|o|n, por la patr|o, kun la patr|o, la patr|o|j, la patr|o|j|n, per la patr|o|j, por la patr|o|j.
+
2) La ''substantivoj'' havas la finiĝon ''o''. Por la formado de la pluralo oni aldonas la finiĝon ''j'' al la singularo. '''Vidu la Aldonan parton por  azianoj 2, fine de ĉi tiu paĝo!''' <br>
 +
Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo. La radiko kun aldonita ''o'' estas la nominativo, la akuzativo aldonas ''n'' post la ''o''. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj: la genitivo per ''de'', la dativo per ''al'', la instrumentalo (ablativo) per ''per'', aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco. Ekz. radiko ''patr, la patr|o, al la patr|o, de la patr|o, la patr|o|n, por la patr|o, kun la patr|o, la patr|o|j, la patr|o|j|n, per la patr|o|j, por la patr|o|j''.
 
<br>
 
<br>
 
<hr>
 
<hr>
 
<br>
 
<br>
  
'''''[[Ekzerco 2.5.]]''''''
+
'''''[[Ekzerco 2.5.]]'''''<br>
 +
'''''[[Ekzerco 2.5.1 pri la pluralo]]
 +
 
  
 
<br>
 
<br>
Linio 85: Linio 88:
  
  
'''2.5. Fundamenta teksto-parto'''
+
'''2.5. Fundamenta teksto-parto - 4'''
  
3.Adjektivoj estas formataj per aldono de a al la radiko. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe substantivoj. La komparativo estas farata per la vorto pli, la superlativo per plej. Post la komparativo la vorto “que” (France), “than” (Angle), “als” (Germane), “чѣмъ” (Ruse), “niż” (Pole) tradukiĝas per ol, kaj post la superlativo la vorto “de” (France) tradukiĝas per el. Ekz. pli blank|a ol neĝ|o; mi hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el ĉiu|j; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n.<br>
+
3) La ''adjektivoj'' finiĝas per ''a'' al la radiko. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe substantivoj. La komparativo estas farata per la vorto ''pli'', la superlativo per ''plej''. Post la komparativo la vorto “que” (France), “than” (Angle), “als” (Germane), “чѣмъ” (Ruse), “niż” (Pole) tradukiĝas per ''ol'', kaj post la superlativo la vorto “de” (France) tradukiĝas per ''el''. Ekz. ''pli blank|a ol neĝ|o; mi hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el ĉiu|j; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n.''<br>
 
<br>
 
<br>
 
<hr>
 
<hr>
Linio 94: Linio 97:
 
<br>
 
<br>
  
'''2.6. Fundamenta teksto-parto'''
+
'''2.6. Fundamenta teksto-parto - 5'''
  
7. Adverboj estas formataj per aldono de ''e'' al la radiko. Gradoj de komparado estas la samaj kiel ĉe adjektivoj<br>
+
7) La ''adverboj'' finiĝas per ''e''; gradoj de komparado estas la samaj kiel ĉe adjektivoj<br>
 
Ekz. ''mi|a frat|o pli bon''|'''e''' ''kant|as ol mi.''<br>
 
Ekz. ''mi|a frat|o pli bon''|'''e''' ''kant|as ol mi.''<br>
 
<br>
 
<br>
Linio 131: Linio 134:
 
Estas varme ĉi tie.<br>
 
Estas varme ĉi tie.<br>
  
 
Anglalingvanoj iru al '''''[[Aldona parto por anglalingvanoj 2]]'''''.<br>
 
 
<br>
 
<br>
 
<hr>
 
<hr>
 
'''''[[Ekzerco 2.7.]] A'''''<br>
 
'''''[[Ekzerco 2.7.]] A'''''<br>
'''''[[Ekzerco 2.2.B]]'''''
+
'''''[[Ekzerco 2.7.B]]'''''
 
<hr>
 
<hr>
 
<br>
 
<br>
  
'''2.7. Fundamenta teksto-parto'''
 
  
 +
'''''[[Aldona parto por anglalingvanoj 2]]'''''
  
4. La bazaj numeraloj (ne deklinaciataj) estas: unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ (9), dek (10), cent (100), mil (1000). La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la ordaj numeraloj oni aldonas la adjektivan finiĝon a; por la multiplikaj – la sufikson obl; por la frakciaj – on; por la kolektivaj – op; por la distribuaj – la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj. Ekz. kvin|cent tri|dek |tri (533); kvar|a, unu|a, du|a; unu|o, cent|o; sep|e, unu|e, du|e; tri|obl|a; kvar|on|o, du|on|o; du|op|e, kvar|op|e; po kvin.<br>
+
'''''[[Aldona parto por azianoj - 2 ĈEFE PRI LA PLURALO]]'''''
<br>
+
<hr>
+
 
+
'''''[[Ekzerco 2.7.1.]]'''''
+
 
+
'''''[[Ekzerco 2.7.2.]]'''''
+
 
+
<hr>
+
<br>
+
 
+
'''2.8. Fundamenta teksto-parto'''
+
 
+
 
+
5. La pronomoj personaj estas: ''mi, vi, li, ŝi, ĝi (por bestoj aŭ aĵoj), si, ni, ili, oni (senpersona plurala pronomo)''. Pronomoj posedaj estas formataj per aldono de la adjektiva finiĝo a. La deklinacio de la pronomoj estas kiel ĉe substantivoj. Ekz. mi|n, mi|a, la vi|a|j.
+
 
+
• Anstataŭ “ci” oni uzas ordinare “vi”.FE.16
+
<br>
+
<hr>
+
<br>
+
 
+
'''''[[Ekzerco 2.8.1]]'''''  
+
 
+
<br>
+
<hr>
+
<br>
+
 
+
'''2.9. La plej malfacila parto de Esperanto: si, sia'''
+
 
+
Legu atente ĉi tion, kaj vidu kiam oni uzas la adjektivon 'sia'.
+
 
+
mi manĝas mian pomon<br>
+
vi manĝas vian pomon<br>
+
li manĝas sian pomon<br>
+
ŝi manĝas sian pomon<br>
+
ĝi manĝas sian pomon<br>
+
ni manĝas nian pomon<br>
+
vi manĝas vian pomon<br>
+
ili manĝas sian pomon<br>
+
 
+
Marko havas pomon. Marko manĝas sian pomon (la pomon de Marko mem).<br>
+
Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas lian pomon (la pomon de Marko).
+
 
+
Maria havas pomon. Maria manĝas sian pomon (la pomon de Maria mem).<br>
+
Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas ŝian pomon (la pomon de Maria).
+
 
+
Marko ludas kun sia frato (la frato de Marko mem).<br>
+
Maria ludas kun sia frato (la frato de Maria mem).<br>
+
<br>
+
<br>
+
<hr>
+
 
<hr>
 
<hr>
 
<br>
 
<br>
  
'''''Aldona parto por anglalingvanoj'''''
+
'''''iru al la [[ĉapitro 3-a]]'''''<br>
 +
'''''reiru al la [[ĉapitro 1-a]]'''''

Kiel registrite je 22:38, 16 Jan. 2021



Ĉapitro 2-a:




2.1. La gramatiko de la Fundamento en Esperanto

La Fundamenta Gramatiko estas prezentata en 5 lingvoj en la Fundamento de Esperanto. Ĉi tie ni prezentas ĝian version en Esperanto. La originalo en unu el la 5 lingvoj, angla, franca, germana, pola kaj rusa, estas ĉiam legebla en http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/gramatiko.html .

Fundamenta Gramatiko en Esperanta traduko

En ĉi tiu teskto, la aldonaj gramatikaj instruoj troveblaj en la ekzercaro de la Fundamento estas kopiataj aldone al la punktoj de la originala teksto en oblikva skribo. Pro instruaj celoj la teksto de la Fundamenta Gramatiko kaj la aldonaj instruoj estas dividita inter la unuopaj ĉapitroj, sed la originalaj numeroj de al 16 reguloj restas neŝanĝitaj.

2.2. Fundamenta teksto-parto - 1

A) ALFABETO

A a, B b, C c, Ĉ ĉ, D d, E e, F f, G g, Ĝ ĝ, H h, Ĥ ĥ, I i, J j, Ĵ ĵ, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ŝ ŝ, T t, U u, Ŭ ŭ (uzata en diftongoj), V v, Z z.

Rimarko 1: Presejoj, kiuj ne posedas la literojn ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, ŭ, povas anstataŭ ili uzi ch, gh, hh, jh, sh, u.

• Nomoj de la literoj: a, bo, co, ĉo, do, e, fo, go, ĝo, ho, ĥo, i, jo, ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, ŝo, to, u, ŭo, vo, zo. FE.1

• 9. Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita. Ne estas neelparolataj literoj.

• 10. La akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo.



Ekzerco 2.1
Ekzerco 2.2
Ekzerco 2.3



2.3. Fundamenta teksto-parto - 2

B) PARTOJ DE PAROLO

1. Artikolo nedifinita ne ekzistas; ekzistas nur artikolo difinita, la, egala por ĉiuj genroj, kazoj kaj nombroj. Rimarko. La uzado de la artikolo estas tia sama, kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, por kiuj la uzado de la artikolo prezentas malfacilaĵon, povas en la unua tempo tute ĝin ne uzi.

• La artikolo “la” estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj. Ĝia uzado estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj. La personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj aŭ poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la unua tempo tute ne uzi la artikolon, ĉar ĝi estas oportuna sed ne necesa. Anstataŭ “la” oni povas ankaŭ diri “ l’ ” (sed nur post prepozicio, kiu finiĝas per vokalo).FE.27



Ekzerco 2.4.




2.4. Fundamenta teksto-parto - 3

2) La substantivoj havas la finiĝon o. Por la formado de la pluralo oni aldonas la finiĝon j al la singularo. Vidu la Aldonan parton por azianoj 2, fine de ĉi tiu paĝo!
Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo. La radiko kun aldonita o estas la nominativo, la akuzativo aldonas n post la o. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj: la genitivo per de, la dativo per al, la instrumentalo (ablativo) per per, aŭ aliaj prepozicioj laŭ la senco. Ekz. radiko patr, la patr|o, al la patr|o, de la patr|o, la patr|o|n, por la patr|o, kun la patr|o, la patr|o|j, la patr|o|j|n, per la patr|o|j, por la patr|o|j.



Ekzerco 2.5.
Ekzerco 2.5.1 pri la pluralo






2.5. Fundamenta teksto-parto - 4

3) La adjektivoj finiĝas per a al la radiko. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe substantivoj. La komparativo estas farata per la vorto pli, la superlativo per plej. Post la komparativo la vorto “que” (France), “than” (Angle), “als” (Germane), “чѣмъ” (Ruse), “niż” (Pole) tradukiĝas per ol, kaj post la superlativo la vorto “de” (France) tradukiĝas per el. Ekz. pli blank|a ol neĝ|o; mi hav|as la plej bel|a|n patr|in|o|n el ĉiu|j; mi hav|as la plej bon|a|n patr|in|o|n.


Ekzerco 2.6.



2.6. Fundamenta teksto-parto - 5

7) La adverboj finiĝas per e; gradoj de komparado estas la samaj kiel ĉe adjektivoj
Ekz. mi|a frat|o pli bon|e kant|as ol mi.


2.7. Klarigo pri la adverboj.

Adverboj bezonas iom pli da atento. Ili estas vortoj, kiuj modifas la sencon de verboj, adjektivoj kaj aliaj adverboj, ekzemple;

  • Mi belE kantas; mi rapidE veturas; mi facilE verkas tekston en konata lingvo.
  • BelE aranĝita; eksterordinarE bela; senpagE ricevebla.
  • Tre entuziasmE; egE rapidE; multE kostE.

SED EN ESPERANTO KROME ILI HAVAS TRE VASTAN UZON POR INDIKI MANIEROJN DE AGADO, ILOJN DE AGADO, TEMPON, ktp.

  • mi venos fruE (tempo)
  • mi venos ĵaŭdE (tempo)
  • mi venos aŭtobusE (ilo)
  • mi venos senpreparE (maniero)
  • mi venos kunE (maniero)
  • mi restos hejmE (loko)
  • mi iros lernejEn (loko)
  • bleki hundE (maniero)

Apartaĵo de Esperanto

Normala frazo en Esperanto estas: Promenado estas bela. Sed se vi transformas ĝin al Promeni estas bele. vi devas uzi la adverbon anstataŭ la adjektivon.

Ĝenerala regulo:

Kiam la subjekto estas verbo, aŭ ne estas subjekto entute, oni uzas la adverbon.
Ekzemplo:
La domo estas varma.
Esti en la domo estas agrablE.
Estas varme ĉi tie.



Ekzerco 2.7. A
Ekzerco 2.7.B




Aldona parto por anglalingvanoj 2

Aldona parto por azianoj - 2 ĈEFE PRI LA PLURALO



iru al la ĉapitro 3-a
reiru al la ĉapitro 1-a