Ĉapitro 3-a: Malsamoj inter versioj

Nuna versio ekde 01:50, 28 Jan. 2022

reiru al La gramatiko de lingvo sen gramatiko

Ĉapitro 3-a:

3.1. Fundamenta teksto-parto - 6

4) La numeraloj fundamentaj (ne estas deklinaciataj) estas: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil. La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la ordaj numeraloj oni aldonas la adjektivan finiĝon a; por la multiplikaj – la sufikson obl; por la frakciaj – on; por la kolektivaj – op; por la distribuaj – la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj. Ekz. kvin|cent tri|dek |tri (533); kvar|a, unu|a, du|a; unu|o, cent|o; sep|e, unu|e, du|e; tri|obl|a; kvar|on|o, du|on|o; du|op|e, kvar|op|e; po kvin.

Ekzerco 3.1. nova

Ekzerco 3.2.nova

Aldona klarigo pri 3.1 - Plurspecaj nombrovortoj

Ekzerco 3.3. nova

3.2. Fundamenta teksto-parto - 8

5) La pronomoj personaj: mi, vi, li, ŝi, ĝi (pri objekto aŭ besto), si, ni, ili, oni (senpersona plurala pronomo). Pronomoj posedaj estas formataj per aldono de la adjektiva finiĝo a. La deklinacio de la pronomoj estas kiel ĉe la substantivoj. Ekz. mi|n, mi|a, la vi|a|j.

• Anstataŭ “ci” oni uzas ordinare “vi”.^FE.16

Ci estas apenaŭ uzata pronomo por marki intimecon, tre bonan konon kiel inter fratoj. Ĝi venas el la kutimoj en kelkaj eŭropaj lingvoj.

Ekzerco 3.4. nova

3.3. La plej malfacila parto de Esperanto: si, sia

La tuta sekcio pri si baziĝas sur materialo prenita el http://bertilow.com/pmeg/gramatiko/pronomoj/si/index.html kvankam ĝi estis adaptita kaj simpligita kaj klarigita en alia maniero

Legu atente ĉi tion, kaj vidu kiam oni uzas la adjektivon 'sia'.

mi manĝas mian pomon
vi manĝas vian pomon
li manĝas sian pomon
ŝi manĝas sian pomon
ĝi manĝas sian pomon
ni manĝas nian pomon
vi manĝas vian pomon
ili manĝas sian pomon

Marko havas pomon. Marko manĝas sian pomon (la pomon de Marko mem).
Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas lian pomon (la pomon de Marko).

Maria havas pomon. Maria manĝas sian pomon (la pomon de Maria mem).
Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas ŝian pomon (la pomon de Maria).

Marko ludas kun sia frato (la frato de Marko mem).
Maria ludas kun sia frato (la frato de Maria mem).
Si kaj sia estas specialaj triapersonaj pronomoj, kiujn oni en certaj okazoj devas uzi anstataŭ la ordinaraj pronomoj de la tria persono. Si estas jen unu-nombra, jen multe-nombra, depende de tio, kion ĝi reprezentas. Si per si mem ne montras sekson.

En simplaj frazoj la reguloj estas tute klaraj, sed en iaj malsimplaj frazoj la uzado ne estas facile komprenebla.

Se la subjekto estas mi, ni aŭ vi (aŭ ci), oni simple ripetas la saman pronomon en ali aparto de tiu frazo:

Mi lavas min. La du mi estas la sama persono.

Mi vidas mian fraton. Mi kaj mia montras la saman personon.

Ni lavas nin. La du ni estas la samaj personoj.

Ni vidas niajn fratojn. Ni kaj 'nia montras la samajn personojn.

Vi lavas vin. La du vi estas la sama(j) persono(j).

Vi vidas viajn fratojn. Vi kaj via montras la sama(j)n persono(j)n.

Sed se la subjekto estas triapersona (nek la parolanto, nek la alparolato), oni devas uzi si por la alia rolo. Se la subjekto estas li, ŝi, ĝi aŭ ili, oni devas uzi si kaj sia por resendi al ili.

Ŝi lavas sin. (Unu virino lavas la propran korpon. Ŝi kaj sin montras la saman personon).

Ŝi vidas sian patrinon. (Unu virino vidas la propran patrinon).
Ŝi vidas ŝian patrinon. (Unu virino vidas la patrinon de alia virino).

La virino serĉas sian filon. (La virino serĉas la propran filon).
La virino serĉas ŝian filon. La virino serĉas la filon de alia virino).

Li lavas sin. (Unu viro lavas la propran korpon. Li kaj sin montras la saman personon).
Li lavas lin. (Unu viro lavas alian viron).

Li vidas sian patrinon. (Unu viro vidas la propran patrinon).
Li vidas lian patrinon. (Unu viro vidas la patrinon de alia viro).

La viro vundis sin. (La viro vundis la propran korpon).

Ĝi lavas sin. (Unu besto lavas la propran korpon. Ĝi kaj sin montras la saman beston).
Ĝi lavas ĝin. (Unu besto lavas alian beston (aŭ aĵon).

Ĝi vidas sian patrinon. (Unu besto vidas la propran patrinon.)
Ĝi vidas ĝian patrinon. (Unu besto vidas la patrinon de alia besto.)

La hundo ludas per sia pilko. (La hundo ludas per la propra pilko.)

Ili lavas sin. (Unu grupo lavas la proprajn korpojn. Ili kaj sin montras la saman grupon.)
Ili lavas ilin. (Unu grupo de personoj aŭ bestoj lavas alian grupon.)

Ili vidas sian patrinon. (Unu grupo vidas la propran patrinon.)
Ili vidas ilian patrinon. (Unu grupo vidas la patrinon de alia grupo.)

La naĝintoj ne trovas siajn vestaĵojn. (La naĝintoj ne trovas la proprajn vestaĵojn.)

Karlo lavas sin. (Karlo lavas la propran korpon.)
Karlo lavas lin. (Karlo lavas alian viron.)

Karlo lavas sian infanon. (La infano apartenas al Karlo.)
Karlo lavas lian infanon. (La infano apartenas al alia viro ol Karlo.)

Oni ne forgesas facile sian unuan amon.^FE.18

Ŝi kombas al si la harojn per arĝenta kombilo

La malfeliĉa infano forkuris kaj kaŝis sin en la plej proksima arbaro.^FE.21

Sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paŝtas sin grandaj brutaroj.^FE.34

En tiuj ĉi boteletoj sin trovas diversaj acidoj.^FE.35

Sur la arbo sin trovis multe da birdoj.^FE.32

Ŝi nomis ŝin sia filino.^FE.17

Niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo [= la domo de niaj fratoj] kaj akompanis ilin ĝis ilia domo [= la domo de la gastoj].^FE.18

Ŝi edziniĝis kun sia kuzo.^FE.39

Ŝi rakontis al li sian tutan aventuron^.FE.23 La aventuro estis de la virino.

Ŝteliston neniu lasas en sian domon.^FE.37

Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon.^FE.38

El ĉiuj siaj fratoj Antono estas la malplej saĝa.^FE.10

Tiu kaj ties iafoje estas uzataj por reprezenti ion, kio antaŭe aperis en nesubjekta rolo. Ili tiam estas kvazaŭ la maloj de si kaj sia.

SI NE POVAS ESTI SUBJEKTO

Si neniam povas esti mem subjekto, nek parto de subjekto, ĉar tiam ĝi reprezentus sin mem. Same sia ne povas esti parto de subjekto. Ne eblas frazoj kiel:
#Si manĝas.

Mi kaj si dancas.
Petro kaj si fiŝkaptas.
Mia kaj sia fratoj estas samklasanoj.
Sia edzino estis kisata de li.
Ne diru do:
Karlo kaj sia frato promenas en la parko.

Se oni dirus tian frazon, oni verŝajne intencus, ke sia reprezentu Karlon, sed la subjekto ja ne estas Karlo, sed *Karlo kaj sia frato*. Diru: Karlo kaj lia frato promenas en la parko.

Tamen oni povas uzi si, se oni ŝanĝas la frazon jene: Karlo kun sia frato promenas en la parko. Nun la subjekto estas Karlo, kaj sia ĝuste reprezentas Karlon. La frazparto kun sia frato ne estas parto de la subjekto, sed kun-komplemento.

Memoru:

Karlo promenas en la parko kun sia frato = Karlo kun sia frato promenas en la parko. La subjekto estas nur Karlo al kiu sia resendas.

Karlo kaj lia frato promenas en la parko. Estas du subjektoj: Karlo kaj lia frato.

Si estas ĉiam triapersona
Si ne povas reprezenti la unuan aŭ duan personojn: mi, ni aŭ vi (aŭ ci). Ne diru: #Mi venis kun sia frato. Diru: Mi venis kun mia frato. Sed kiam oni uzas sin prefiksece en kunmetitaj vortoj, ĝi perdas sian ligon al la tria persono: sindefendo, sinmortigo k.s.

Si en pasiva frazo
Si kaj sia reprezentas la gramatikan subjekton. Tio validas ankaŭ en pasivaj frazoj, kvankam la gramatika subjekto ne estas aganto en tiaj frazoj:

La juna viro estis sendita de sia reĝo kiel ambasadoro al la imperiestra kortego de Rusujo.^FA4.159

Ŝi estas amata por si, ne por la doto.

Ŝi estas amata de siaj instruistinoj.

Karlo estis akompanata de Petro al sia domo. = ...al la domo de Karlo.

Karlo estis akompanata de Petro al lia domo. = ...al la domo de Petro.

Li sendas leteron al sia kuzo. → Letero estas sendata de li al lia kuzo. En la pasiva frazo oni ne povas diri al sia kuzo, ĉar tiam temus pri la kuzo de la letero.

Ekzerco 3.5.nova

3.4. Ankoraŭ pri "sia" sed nur por apartaj maniuloj pri gramatiko

Ekzerco 3.6.nova

iru al la ĉapitro 4-a
reiru al la ĉapitro 2-a

Ĉapitro 3-a: Malsamoj inter versioj

Nuna versio ekde 01:50, 28 Jan. 2022

Navigacia menuo

Personaj iloj

Nomspacoj

Variantoj

Vidoj

Pli

Serĉi

Navigado

Iloj

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-* reiru al [[Lernolibro por Saŭthampton]]
+* reiru al [[La gramatiko de lingvo sen gramatiko]]
 <hr>
 <br>
 '''Ĉapitro 3-a:'''
-'''Kaj Dio dividis la lumon de la mallumo [per la verbo]'''
+<br>
 <br>
-'''3.1. Teksto en la Fundamento'''
-. Verbo ne estas ŝanĝata laŭ personoj nek nombroj; ekz. ''mi far|as, la patr|o far|as, ili far|as.''
+'''3.1.	Fundamenta teksto-parto - 6'''
+) La ''numeraloj'' fundamentaj (ne estas deklinaciataj) estas: ''unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil''. La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la ordaj numeraloj oni aldonas la adjektivan finiĝon a; por la multiplikaj – la sufikson ''obl''; por la frakciaj – ''on''; por la kolektivaj – op; por la distribuaj – la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj. Ekz. kvin|cent tri|dek |tri (533); kvar|a, unu|a, du|a; unu|o, cent|o; sep|e, unu|e, du|e; tri|obl|a; kvar|on|o, du|on|o; du|op|e, kvar|op|e; po kvin.<br>
+<br>
+<hr>
+'''''[[Ekzerco 3.1. nova]]'''''
+'''''[[Ekzerco 3.2.nova]]'''''
+<hr>
 <br>
+'''[[Aldona klarigo pri 3.1 - Plurspecaj nombrovortoj]]'''
 <hr>
 <br>
-'''''[[Ekzerco 3.1.]]'''''
+'''[[Ekzerco 3.3. nova]]'''
+<hr>
+<BR>
+'''3.2.	Fundamenta teksto-parto - 8'''
+) La pronomoj personaj: ''mi, vi, li, ŝi, ĝi (pri objekto aŭ besto), si, ni, ili, oni (senpersona plurala pronomo)''. Pronomoj posedaj estas formataj per aldono de la adjektiva finiĝo a. La deklinacio de la pronomoj estas kiel ĉe la substantivoj. Ekz. '' mi|n, mi|a, la vi|a|j.''
+''•	Anstataŭ “ci” oni uzas ordinare “vi”.<sup>FE.16</sup>''
+''Ci'' estas apenaŭ uzata pronomo por marki intimecon, tre bonan konon kiel inter fratoj. Ĝi venas el la kutimoj en kelkaj eŭropaj lingvoj.
 <br>
 <hr>
 <br>
+'''''[[Ekzerco 3.4. nova]]'''''
-VERBAJ  FORMOJ:
+<br>
+<hr>
+<br>
-a) La tempo prezenca finiĝas per as; ekz. mi far|as.
+'''3.3. La plej malfacila parto de Esperanto: si, sia'''
-b) La tempo preterita per is: vi far|is, li far|is.
-c) La tempo futura per os: ili far|os.
-ĉ) La modo kondicionala per us: ŝi far|us.
-d) La modo imperativa per u: far|u, ni far|u.
-e) La modo infinitiva per i: far|i.
-Ekzerco 3.2.
+''La tuta sekcio pri '''si''' baziĝas sur materialo prenita el http://bertilow.com/pmeg/gramatiko/pronomoj/si/index.html
+kvankam ĝi estis adaptita kaj simpligita kaj klarigita en alia maniero''
-En Esperanto baze estas tri tempoj =
-- pasinteco: io jam okazis
-- nun: io okazas nun
-- estonteco: io okazos poste
-Marko manĝis la pomon hieraŭ.
-Marko manĝas la ponon nun,
-Marko manĝos la pomon morgaŭ.
-Rakontu skribe aŭ parole tion, kion vi faris hieraŭ, faras nun, faros morgaŭ.
+Legu atente ĉi tion, kaj vidu kiam oni uzas la adjektivon 'sia'.
-.2. Aliaj verboformoj
+mi manĝas mian pomon<br>
+vi manĝas vian pomon<br>
+li manĝas sian pomon<br>
+ŝi manĝas sian pomon<br>
+ĝi manĝas sian pomon<br>
+ni manĝas nian pomon<br>
+vi manĝas vian pomon<br>
+ili manĝas sian pomon<br>
-En Esperanto ekzistas ankaŭ tri aliaj verboformoj malĉefaj:
+Marko havas pomon. Marko manĝas sian pomon ''(la pomon de Marko mem)''.<br>
-- io nereala, kio okazus, se io alia okazus
+Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas lian pomon ''(la pomon de Marko)''.
-- ordona formo por ordoni fari ion
-- infinitiva formo (la verbo en si aprimitiva plej simpla formo sen indikopri persono aŭ tempo)
-Marko manĝUS la pomon, se la pomo estUS matura. [Marko ne manĝas ĝin nun. Li povUS manĝi ĝin, sed oni devas vidi ĉu la pomo estas matura]
+Maria havas pomon. Maria manĝas sian pomon ''(la pomon de Maria mem)''.<br>
+Jozefo ne havas pomon. Jozefo manĝas ŝian pomon ''(la pomon de Maria)''.
-Marko, manĝU la pomon!  [ordono al Marko, ke limanĝu la pomon]
+Marko ludas kun sia frato ''(la frato de Marko mem)''.<br>
+Maria ludas kun sia frato ''(la frato de Maria mem)''.<br>
+'''Si''' kaj '''sia''' estas specialaj triapersonaj pronomoj, kiujn oni en certaj okazoj devas uzi anstataŭ la ordinaraj pronomoj de la tria persono. '''Si''' estas jen unu-nombra, jen multe-nombra, depende de tio, kion ĝi reprezentas. '''Si''' per si mem ne montras sekson.
-Marko ne volas manĝI la pomon  [Marko ne volas, ke li mem manĝu la pomon]
+En simplaj frazoj la reguloj estas tute klaraj, sed en iaj malsimplaj frazoj la uzado ne estas facile komprenebla.
-Ekzerco 3.3.
-Metu la ĝustajn finaĵojn (as, is, os, us, u, I) al ĉi tiuj verboj. Sen kunteksto eblas pli ol unu solvo:
-Se mi est.. sana, mi est.. feliĉa. ― Se li sci.., ke mi est.. tie ĉi, li tuj ven.. al mi. ― Se la lernanto sci.. bone sian lecionon, la instruanto lin ne pun.. ― Kial vi ne respond.. al mi? ― Ĉu vi .. surda aŭ muta? ― Ir. for! ― Infano, ne tuŝ. la spegulon! ― Karaj infanoj, est. ĉiam honestaj! ― Li ven.. kaj mi pardon.. al li. Ordon. al li, ke li ne babil.. ― Pet. ŝin, ke ŝi send. al mi kandelon. ― Ni est. gajaj, ni uz. bone la vivon, ĉar la vivo ne est.. longa. ― Nun li di.. al mi la veron. ― Hieraŭ li dir.. al mi la veron. ― Li ĉiam dirad.. al mi la veron. ― Kiam vi vid.. nin en la salono, li jam antaŭe diri.. al mi la veron  ― Li dir.. al mi la veron. ― Kiam vi ven.. al mi, li jam antaŭe dir.. al mi la veron; aŭ antaŭ ol vi ven.. al mi, li dir.. al mi la veron. ― Se mi pet.. lin, li dir.. al mi la veron. ― Mi ne far.. la eraron, se li antaŭe dir.. al mi la veron. ― Kiam mi ven.., diru. al mi la veron. ― Kiam mia patro ven.., dir. al mi antaŭe la veron. ― Mi vol.. dir. al vi la veron. ― Mi vol.., ke tio, kion mi di.., est. vera.
+Se la subjekto estas mi, ni aŭ vi (aŭ ci), oni simple ripetas la saman pronomon en ali aparto de tiu frazo:
-.3.  Verbaj adjektivoj kaj adverboj
+Mi lavas min. La du ''mi'' estas la sama persono.
-Participoj (kaj gerundioj):
+Mi vidas mian fraton. ''Mi'' kaj ''mia'' montras la saman personon.
-Estas du formoj de participo en la internacia lingvo, la deklinaciebla aŭ adjektiva, kaj la nedeklinaciebla aŭ adverba.
-f) La participo aktiva prezenca finiĝas per ant: far|ant|a, far|ant|e.
-g) La participo aktiva preterita per  int: far|int|a, far|int|e.
-ĝ) La participo aktiva futura per ont: far|ont|a, far|ont|e.
-h) La participo pasiva prezenca per at: far|at|a, far|at|e.
+Ni lavas nin. La du ''ni'' estas la samaj personoj.
-ĥ) La participo pasiva preterita per it: far|it|a, far|it|e.
-i) La participo pasiva futura per ot: far|ot|a, far|ot|e.
-Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo est kaj prezenca aŭ preterita participo pasiva de la bezonata verbo, la prepozicio ĉe la pasivo estas de. Ekz. ŝi est|as am|at|a de ĉiu|j (participo prezenca: la afero fariĝas); la pord|o est|as ferm|it|a (participo preterita: la afero jam estas farita).
+Ni vidas niajn fratojn. ''Ni'' kaj '''nia'' montras la samajn personojn.
+Vi lavas vin. La du ''vi'' estas la sama(j) persono(j).
-Ekzerco 3.4.
+Vi vidas viajn fratojn. ''Vi'' kaj ''via'' montras la sama(j)n persono(j)n.
-En Esperanto ekzistas tri verbaj formoj kosistantaj el la verbo 'esti' kaj verba adjektivo:
+'''Sed se la subjekto estas triapersona (nek la parolanto, nek la alparolato), oni devas uzi si por la alia rolo.''' Se la subjekto estas ''li'', ''ŝi'', ''ĝi'' aŭ ''ili'', oni devas uzi ''si'' kaj ''sia'' por resendi al ili.'''
-- esti farINTa antaŭe = oni jam faris antaŭ ol io alia okazis [Mario estas manĝinta la pomon, kaj nun ne plu havas ĝin...]
-- esti farANTa nun     = oni faras nun dum io alia okazas [Mario estas manĝanta la pomon kaj intertempe li promenas...]
-- esti farONTa poste  = oni faros poste  [Mario estas manĝonta la pomon, sed nun li ne povas manĝi ĝin...]
-La verbo 'esti' povas aperi en iu ajn el siaj formoj: estis, estas, estos, estus, estu, esti.
-Kombinu la 6 formojn de la verbo 'esti' listigitaj ĉi-supre kun la 3 formoj de la verba adjektivo 'farinta/faranta/faronta' kaj traduku la rezultojn kaj traduku ilin al via nacia lingvo.
+Ŝi lavas sin. ''(Unu virino lavas la propran korpon. Ŝi kaj sin montras la saman personon)''.
-Mi estis --------farinta
+Ŝi vidas sian patrinon. ''(Unu virino vidas la propran patrinon)''.<br>
-               -------faranta
+Ŝi vidas ŝian patrinon. ''(Unu virino vidas la patrinon de alia virino)''.
-              --------faronta
-Mi estas --------farinta
-               -------faranta
-              --------faronta
-Mi estos --------farinta
+La virino serĉas sian filon. ''(La virino serĉas la propran filon)''.<br>
-               -------faranta
+La virino serĉas ŝian filon. ''La virino serĉas la filon de alia virino)''.
-              --------faronta
-Mi estus --------farinta
-               -------faranta
-              --------faronta
-Mi estu  --------farinta
+Li lavas sin. ''(Unu viro lavas la propran korpon. Li kaj sin montras la saman personon)''.<br>
-               -------faranta
+Li lavas lin. ''(Unu viro lavas alian viron)''.
-              --------faronta
-   esti     --------farinta
-               -------faranta
-              --------faronta
+Li vidas sian patrinon. ''(Unu viro vidas la propran patrinon)''.<br>
+Li vidas lian patrinon. ''(Unu viro vidas la patrinon de alia viro)''.
-Ekzerco 3.5.
-En Esperanto ekzistas tri verbaj formoj kosistantaj el la verbo 'esti' kaj verba adjektivo:
+La viro vundis sin. ''(La viro vundis la propran korpon)''.
-- esti farITa antaŭe  [La pomo jam estas manĝita]
-- esti farATa nun  [La pomo nun estas manĝata]
-- esti farOTa poste [La pomo poste estas manĝota]
-La verbo 'esti' povas aperi en iu ajn el siaj formoj: estis, estas, estos, estus, estu, esti.
+Ĝi lavas sin. ''(Unu besto lavas la propran korpon. Ĝi kaj sin montras la saman beston)''.<br>
+Ĝi lavas ĝin. ''(Unu besto lavas alian beston (aŭ aĵon).
-Kombinu la 6 formojn de la verbo 'esti' listigitaj ĉi-supre kun la 3 formoj de verba adjektivo 'farita/farata/farota',  kaj traduku ilin al via nacia lingvo.
-Mi estis --------farita
+Ĝi vidas sian patrinon. ''(Unu besto vidas la propran patrinon.)''<BR>
-               -------farata
+Ĝi vidas ĝian patrinon. ''(Unu besto vidas la patrinon de alia besto.)''
-              --------farota
-Mi estas --------farita
-               -------farata
-              --------farota
-Mi estos --------farita
+La hundo ludas per sia pilko. ''(La hundo ludas per la propra pilko.)''
-               -------farata
-              --------farota
-Mi estus --------farita
+Ili lavas sin. ''(Unu grupo lavas la proprajn korpojn. Ili kaj sin montras la saman grupon.)''<br>
-               -------farata
+Ili lavas ilin. ''(Unu grupo de personoj aŭ bestoj lavas alian grupon.)''
-              --------farota
-Mi estu  --------farita
-               -------farata
-              --------farota
-   esti     --------farita
+Ili vidas sian patrinon. ''(Unu grupo vidas la propran patrinon.)''<br>
-               -------farata
+Ili vidas ilian patrinon. ''(Unu grupo vidas la patrinon de alia grupo.)''
-              --------farota
-Ekzerco 3.6.
+La naĝintoj ne trovas siajn vestaĵojn. ''(La naĝintoj ne trovas la proprajn vestaĵojn.)''
-Traduku al via nacia lingvo ĉi tiujn frazojn:
+Karlo lavas sin. ''(Karlo lavas la propran korpon.)''<br>
+Karlo lavas lin. ''(Karlo lavas alian viron.)''
-Mi estas amata. Mi estis amata. Mi estos amata. Mi estus amata. Estu amata. Esti amata. ― Vi estas lavita. Vi estis lavita. Vi estos lavita. Vi estus lavita. Estu lavita. Esti lavita. ― Li estas invitota. Li estis invitota. Li estos invitota. Li estus invitota. Estu invitota. Esti invitota. ― Tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. ― La surtuto estas aĉetita de mi, sekve ĝi apartenas al mi. ― Kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. ― Mi sciigas, ke de nun la ŝuldoj de mia filo ne estos pagataj de mi. ― Estu trankvila, mia tuta ŝuldo estos pagita al vi baldaŭ. ― Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi. ― Laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri jarojn.
+Karlo lavas sian infanon. ''(La infano apartenas al Karlo.)''<br>
+Karlo lavas lian infanon. ''(La infano apartenas al alia viro ol Karlo.)''
-.3. Kiu estas la uzo de la verbaj adverboj?
-Kiu estas la uzo de la verbaj adverboj: farinte, farante, faronte, farite, farate, farote?
+Oni ne forgesas facile sian unuan amon.<sup>FE.18</sup>
-Farinte ĉion, Marko eliras. = Post kiam Marko faris ĉion, Marko eliras.
+Ŝi kombas al si la harojn per arĝenta kombilo
-Marŝante, Marko parolas telefone. = Marko marŝas kaj samtempe Marko parolas telefone./Dum
-					Marko marŝas, Marko parolas telefone.
-Marŝonte, Marko prenas sian marŝ-bastonon. = Antaŭ ol ekmarŝi, Marko prenas sian marŝ-bastonon.
-Nun la pasivaj:
+La malfeliĉa infano forkuris kaj kaŝis sin en la plej proksima arbaro.<sup> FE.21</sup>
-Manĝite de la kato, la muso mortis. = Ĉar li estis manĝita hieraŭ, tiam la muso mortis.
+Sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paŝtas sin grandaj brutaroj.<sup> FE.34 </sup>
-Manĝate  de la kato, la muso kriis laŭte. = Dum li estis manĝata de la kato, la muso laŭte kriis.
-Mnĝote de la kato, la muso provis forkuri. = Ĉar la kato manĝos ĝin, la muso provi forkuri.
-Ekzerco 3. 7.
+En tiuj ĉi boteletoj sin trovas diversaj acidoj.<sup> FE.35 </sup>
-Traduku al via nacia lingvo la frazojn de ĉi tiu ekzerco.
-Fluanta akvo estas pli pura, ol akvo staranta senmove. ― Promenante sur la strato, mi falis. ― Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. ― Al homo, pekinta senintence, Dio facile pardonas. ― Trovinte pomon, mi ĝin manĝis. ― La falinta homo ne povis sin levi. Ne riproĉu vian amikon, ĉar vi mem plimulte meritas riproĉon; li estas nur unufoja mensoginto dum vi estas ankoraŭ nun ĉiam mensoganto. ― La tempo pasinta jam neniam revenos; la tempon venontan neniu ankoraŭ konas. ― Venu, ni atendas vin, Savonto de la mondo. ― En la lingvo "Esperanto" ni vidas la estontan lingvon de la tuta mondo. ― Aŭgusto estas mia plej amata filo. ― Mono havata estas pli grava ol havita. ― Pasero kaptita estas pli bona, ol aglo kaptota. ― La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. ― Li venis al mi tute ne atendite. ― Homo, kiun oni devas juĝi, estas juĝoto.
+Sur la arbo sin trovis multe da birdoj.<sup> FE.32</sup>
-flui couler | flow | fliessen | течь | płynąć, cieknąć.
-movi mouvoir | move | bewegen | двигать | ruszać.
-strato rue | street | Strasse | улица | ulica.
-fali tomber | fall | fallen | падать | padać.
-at marque le participe présent passif | ending of pres. part. pass. in verbs | bezeichnet das Participium praes. passivi | означаеть причастіе настоящаго времени страд. залога | oznacza imiesłów bierny czasu teraźniejszego.
-peki pécher | sin | sündigen | грѣшить | grzeszyć.
-int marque le participe passé du verbe actif | ending of past part. act. in verbs | bezeichnet das Participium perfecti activi | означаетъ причастіе прошедшаго времени дѣйствит. залога | oznacza imiesłów czynny czasu przeszłego.
-intenci se proposer de | intend | beabsichtigen | намѣреваться | zamierzać.
-levi lever | lift, raise | aufheben | поднимать | podnosić.
-riproĉi reprocher | reproach | vorwerfen | упрекать | zarzucać.
-meriti mériter | merit | verdienen | заслуживать | zasługiwać.
-mensogi mentir | tell a lie | lügen | лгать | kłamać.
-pasi passer | pass | vergehen | проходить | przechodzić.
-neniam ne... jamais | never | niemals | никогда | nigdy.
-ont marque le participe futur d’un verbe actif | ending of fut. part. act. in verbs | bezeichnet das Participium fut. act. | означаетъ причастіе будущаго времени дѣйствит. залога | oznacza imiesłów czynny czasu przyszłego.
-neniu personne | nobody | Niemand | никто | nikt.
-atendi attendre | wait, expect | warten, erwarten | ждать, ожидать | czekać.
-savi sauver | save | retten | спасать | ratować.
-mondo monde | world | Welt | міръ | świat.
-lingvo langue, langage | language | Sprache | языкъ, рѣчь | język, mowa.
-grava grave, important | important | wichtig | важный | ważny.
-pasero passereau | sparrow | Sperling | воробей | wróbel.
-kapti attraper | catch | fangen | ловить | chwytać.
-aglo aigle | eagle | Adler | орелъ | orzeł.
-ot marque le participe futur d’un verbe passif | ending of fut. part. pass. in verbs | bezeichnet das Participium fut. pass. | означаетъ причастіе будущ. времени страд. залога | oznacza imiesłów bierny czasu przyszłego.
-soldato soldat | soldier | Soldat | солдатъ | żolnierz.
-konduki conduire | conduct | führen | вести | prowadzić.
-aresti arrêter | arrest | verhaften | арестовать | aresztować.
-tra à travers | through | durch | черезъ, сквозь | przez (wskroś).
-juĝi juger | judge | richten, urtheilen | судить | sądzić.
+Ŝi nomis ŝin sia filino.<sup> FE.17 </sup>
-.4. Ĉu ekzistas verboj transitivaj kaj verboj netransitivaj en Esperanto?
+Niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo ''[= la domo de niaj fratoj]'' kaj akompanis ilin ĝis ilia domo ''[= la domo de la gastoj]''.<sup> FE.18</sup>
-Klara respondo: NE!
+Ŝi edziniĝis kun sia kuzo.<sup>FE.39</sup>
-En Esperanto la afero estas pli simpla. Ekzistas nur verboj kaj ilia signifo.
+Ŝi rakontis al li sian tutan aventuron<sup>.FE.23</sup> La aventuro estis de la virino.
-Ni prenu kelkajn ekzemplojn:
-manĝi: per la dentoj maĉi en pecetojn ion kaj engluti tion ĝenerale por nutri sin
+Ŝteliston neniu lasas en sian domon.<sup> FE.37</sup>
-boli: varmiĝi  ĝis formiĝo de vaporbobeloj, kiuj krevas ĉe la surfaco.
-Simple, kiam oni lernas la verbon oni devas lerni ties signifon.
+Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon.<sup> FE.38 </sup>
-Tio kombiniĝas kun alia regulo de Esperanto. Principe ĉiu frazo konsistas el
+El ĉiuj siaj fratoj Antono estas la malplej saĝa.<sup> FE.10 </sup>
-aganto/subjekto
-ago/verbo
-agato/objekto/rekta komplemento/akuzativo
-aliaj ĉirkaŭaj cirkonstancoj (tempo, loko, maniero de la ago)
-La aganton oni rekonas, ĉar ĝi ne havas iun ajn aldono (ekzemple: leono).
-La agon finiĝas per verba finaĵo (-as, -is, -os, ktp., ekzemple manĝas)
-La agaton oni devas ligi al la frazo per la litero –n en la fino de la vorto aŭ per prepozicio (je, al, ktp.) aŭ per adverba finaĵo. Ekzemple: gazelon aŭ je gazelo.
-La aliajn ĉirkaŭaj prepozicioj same. Ekzemple: vespere, dum la mateno, post kurado, ktp.
-Nun en la verboj kun la ĝusta signifo, ekzemple manĝas, la priagato, tio estas la aĵo pli rekte ligita al la verbo (Kion la leono maĉas kaj englutas?) preskaŭ ĉiam estas ligita al la frazo per la –n. Pro tio ‘Leono manĝas gazelon.’ Estas ĝusta frazo en Esperanto kaj oni povas longigi ĝin per aliaj informoj: ‘Leono ĝoje manĝas gazelo matene sub la suno kun siaj kunleonoj.’ Atentu, ĉiu esprimo krom la aganto havas finaĵon aŭ prepozicion.
+'''Tiu''' kaj '''ties''' iafoje estas uzataj por reprezenti ion, kio antaŭe aperis en nesubjekta rolo. Ili tiam estas kvazaŭ la maloj de '''si''' kaj '''sia'''.
-Se ni havas la frazon ‘La akvo bolas.’ Ni ne vere bezonas vorton kun –n, ĉar ne ekzistas aĵo koncernata de la ago krom la aganto (la akvo en nia ekzemplo), pro tio iom pli kompleta frazo estos ‘La akvo bolas matene en la kuirejo dum longa tempo.’
+'''SI NE POVAS ESTI SUBJEKTO'''<br>
-Tio estas ĉio, sed por alveni al ĝusta uzado ni bezonas koni la ĝustan signifon de la verboj kaj fari multajn ekzercojn.
+Si neniam povas esti mem subjekto, nek parto de subjekto, ĉar tiam ĝi reprezentus sin mem. Same sia ne povas esti parto de subjekto. Ne eblas frazoj kiel: <br>#Si manĝas.
+#Mi kaj si dancas.<br>
+#Petro kaj si fiŝkaptas.<br>
+#Mia kaj sia fratoj estas samklasanoj.<br>
+#Sia edzino estis kisata de li.<br> Ne diru do: <br>
+#Karlo kaj sia frato promenas en la parko. <br>
+Se oni dirus tian frazon, oni verŝajne intencus, ke sia reprezentu Karlon, sed la subjekto ja ne estas Karlo, sed *Karlo kaj sia frato*. Diru: Karlo kaj lia frato promenas en la parko.
-Ekzerco 3.8.
+Tamen oni povas uzi ''si'', se oni ŝanĝas la frazon jene: Karlo kun sia frato promenas en la parko. Nun la subjekto estas Karlo, kaj sia ĝuste reprezentas Karlon. La frazparto kun sia frato ne estas parto de la subjekto, sed kun-komplemento.
+<hr>'''Memoru:<br>
+Karlo promenas en la parko '''''kun sia''''' frato = Karlo kun sia frato promenas en la parko. La subjekto estas nur Karlo al kiu sia resendas.<br>
+Karlo '''''kaj lia''''' frato promenas en la parko. Estas du subjektoj: Karlo kaj lia frato.<hr>
+''Si estas ĉiam triapersona''<br>
+Si ne povas reprezenti la unuan aŭ duan personojn: mi, ni aŭ vi (aŭ ci). Ne diru: #Mi venis kun sia frato. Diru: Mi venis kun mia frato. Sed kiam oni uzas sin prefiksece en kunmetitaj vortoj, ĝi perdas sian ligon al la tria persono: sindefendo, sinmortigo k.s.
+''Si en pasiva frazo''<br>
+Si kaj sia reprezentas la gramatikan subjekton. Tio validas ankaŭ en pasivaj frazoj, kvankam la gramatika subjekto ne estas aganto en tiaj frazoj:
+La juna viro estis sendita de sia reĝo kiel ambasadoro al la imperiestra kortego de Rusujo.<sup>FA4.159</sup>
+Ŝi estas amata por si, ne por la doto.
+Ŝi estas amata de siaj instruistinoj.
+Karlo estis akompanata de Petro al sia domo. = ...al la domo de Karlo.
+Karlo estis akompanata de Petro al lia domo. = ...al la domo de Petro.
+Li sendas leteron al sia kuzo. → Letero estas sendata de li al lia kuzo. En la pasiva frazo oni ne povas diri al sia kuzo, ĉar tiam temus pri la kuzo de la letero.
+<br>
+<hr>
+<br>
+'''''[[Ekzerco 3.5.nova]]'''''
+<br>
+<hr>
+<br>
+'''3.4. [[Ankoraŭ pri "sia" sed nur por apartaj maniuloj pri gramatiko]]'''
+<br>
+<hr>
+'''''[[Ekzerco 3.6.nova]]'''''
+<br>
+<hr>
+<br>
-Bonvolu serĉi en la vortaro la signifon de ĉi tiuj verboj kaj poste verki frazojn per ili:
+'''''iru al la [[ĉapitro 4-a]]'''''<br>
-boli, boligi, manĝi, manĝigi, dormi, dormigi, iri, irigi, alveni, deveni, prezenti, saluti, legi, skribi, aliĝi, informiĝi, infromi, informigi , ne pensante ĉu ili estas transitivaj aŭ ne.
+'''''reiru al la [[ĉapitro 2-a]]'''''