Ĉapitro 9-a: Malsamoj inter versioj
Renato (Diskuto | kontribuoj) |
Renato (Diskuto | kontribuoj) |
||
| Linio 11: | Linio 11: | ||
Antaŭ ol antaŭeniri necesas memori pri tio, ke la radikoj en Esperanto havas signifon ''adjektivan'' [eksemple: bon-a, bel-a, grand-a, ktp.], ''substantivan'' [hom-o, tabl-o, ŝton-o, ktp.] aŭ ''verban''[mang-i, ir-i, leg-i, ktp.]. | Antaŭ ol antaŭeniri necesas memori pri tio, ke la radikoj en Esperanto havas signifon ''adjektivan'' [eksemple: bon-a, bel-a, grand-a, ktp.], ''substantivan'' [hom-o, tabl-o, ŝton-o, ktp.] aŭ ''verban''[mang-i, ir-i, leg-i, ktp.]. | ||
| − | + | ,hr> | |
| − | '''1 | + | '''1 - adjektivo + -ig-'''<br> |
'''<hr>''' | '''<hr>''' | ||
| Linio 28: | Linio 28: | ||
| − | blankigi<br> | + | blankigi [la masonisto igis la vandon de la kuirejo blanka]<br> |
| − | (mal)plenigi<br> | + | (mal)plenigi [la benzinisto plenigis la tankon de mia aŭtomobilo per benzino]<br> |
| − | (mal)bonigi | + | (mal)bonigi plibonigi [la kuracilo bonigis mian sanon]<br> |
| − | (mal)longigi<br> | + | (mal)longigi [la nova leĝo longigis niajn feriajn tagojn]<br> |
| − | (mal)rapidigi<br> | + | (mal)rapidigi [la patrino rapidigis la infanojn] <br> |
| − | (mal)purigi<br> | + | (mal)purigi [la balaisto purigis la straton]<br> |
| − | (mal)sekigi<br> | + | (mal)sekigi [la suno sekigis la teron post la pluvo] <br> |
| − | (mal)sanigi<br> | + | (mal)sanigi [la manĝo de hieraŭ malsanigis min]<br> |
| − | lacigi<br> | + | lacigi [troa laboro lacigas min]<br> |
| − | kontentigi<br> | + | kontentigi [la donacoj ricevitaj kontentigis min]<br> |
| − | klarigi<br> | + | klarigi [la instruisto klarigis la malfacilan regulon]<br> |
(mal)liberigi<br> | (mal)liberigi<br> | ||
| − | + | <hr> | |
'''2 = adjektivo + -iĝ-'''<br> | '''2 = adjektivo + -iĝ-'''<br> | ||
'''<hr>''' | '''<hr>''' | ||
| Linio 51: | Linio 51: | ||
1. La vizaĝo de la knabino estis pala.<br> | 1. La vizaĝo de la knabino estis pala.<br> | ||
2. Mi faras al ŝi am-proponon. = mi demandas ŝin, ĉu ŝi volas edziniĝi al mi.<br> | 2. Mi faras al ŝi am-proponon. = mi demandas ŝin, ĉu ŝi volas edziniĝi al mi.<br> | ||
| − | 3. Post mia propono ŝia vizaĝo ruĝiĝis.<br> | + | 3. Post mia propono ŝia vizaĝo estis ruĝa, ĝi ruĝiĝis.<br> |
| Linio 57: | Linio 57: | ||
| − | |||
blankiĝi<br> | blankiĝi<br> | ||
(mal)pleniĝi<br> | (mal)pleniĝi<br> | ||
| Linio 70: | Linio 69: | ||
klariĝi<br> | klariĝi<br> | ||
(mal)liberiĝi<br> | (mal)liberiĝi<br> | ||
| − | + | ,hr> | |
| − | '''3 = | + | '''3 = substantivo + -ig-'''<br> |
| − | + | <hr> | |
| Linio 89: | Linio 88: | ||
Substantivoj kun -ig- | Substantivoj kun -ig- | ||
| − | glacio | + | glacio glaciigi la malvarmo glaciigis la akvon<br> |
| − | edzino | + | edzino edzinigi mi edzinigis mian solan filinon<br> |
| − | lumo | + | lumo lumigi bonvolu lumigi la lampon, ĉar estaas tro mallume<br> |
| − | flamo | + | flamo flamigi [bonvolu flamigi la fajron, ĉar estas malvarme]<br> |
| − | dormo | + | dormo dormigi [mi ne sukcesas dormigi la infanon]<br> |
| − | nulo | + | nulo nuligi [mi devis nuligi la kunvenon pro manko de ebleco partopreni]<br> |
| + | |||
en | en | ||
sen | sen | ||
| Linio 104: | Linio 104: | ||
| − | + | <hr> | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
'''4 = substantivo + -iĝ-'''<br> | '''4 = substantivo + -iĝ-'''<br> | ||
'''<hr>''' | '''<hr>''' | ||
| Linio 128: | Linio 121: | ||
| − | glaciigi<br> | + | aliaj ekzemploj: |
| − | edzinigi<br> | + | |
| − | lumigi<br> | + | |
| − | flamigi<br> | + | Substantivoj kun -ig- |
| − | + | ||
| − | nuligi<br> | + | glacio glaciigi la malvarmo glaciigis la akvon<br> |
| + | edzino edzinigi mi edzinigis mian solan filinon<br> | ||
| + | lumo lumigi bonvolu lumigi la lampon, ĉar estaas tro mallume<br> | ||
| + | flamo flamigi [bonvolu flamigi la fajron, ĉar estas malvarme]<br> | ||
| + | dormo dormigi [mi ne sukcesas dormigi la infanon]<br> | ||
| + | nulo nuligi [mi devis nuligi la kunvenon pro manko de ebleco partopreni]<br> | ||
Kiel registrite je 21:51, 15 Dec. 2019
- reiru al La gramatiko de lingvo sen gramatiko
ANKORAŬ PRI -IG- KAJ -IĜ-
9.1. Ĝenerale
La vorteto ['morfemo' diras lingvistoj] -IG- kaj ŝia fratino [kiel dirus arabaj gramatikistoj] -IĜ- estas tre gravaj en Esperanto. Ni jam renkontis ilin en la ekzercoj de la 3-a ĉapitro. Nun ni pritraktu ilin sisteme.
Antaŭ ol antaŭeniri necesas memori pri tio, ke la radikoj en Esperanto havas signifon adjektivan [eksemple: bon-a, bel-a, grand-a, ktp.], substantivan [hom-o, tabl-o, ŝton-o, ktp.] aŭ verban[mang-i, ir-i, leg-i, ktp.].
,hr>
1 - adjektivo + -ig-
-ig- kaŭzas ŝanĝon de la stato de aĵo laŭ la adjektivo
klariga ekzemplo
1. La muro estis blanka.
2. Mi ruĝ-igas ĝin. = mi farbas la muron per ruĝa farbo.
3. Fine la muro estas ruĝa, do 'Mi ruĝigi la muron.'
.
aliaj ekzemploj:
blankigi [la masonisto igis la vandon de la kuirejo blanka]
(mal)plenigi [la benzinisto plenigis la tankon de mia aŭtomobilo per benzino]
(mal)bonigi plibonigi [la kuracilo bonigis mian sanon]
(mal)longigi [la nova leĝo longigis niajn feriajn tagojn]
(mal)rapidigi [la patrino rapidigis la infanojn]
(mal)purigi [la balaisto purigis la straton]
(mal)sekigi [la suno sekigis la teron post la pluvo]
(mal)sanigi [la manĝo de hieraŭ malsanigis min]
lacigi [troa laboro lacigas min]
kontentigi [la donacoj ricevitaj kontentigis min]
klarigi [la instruisto klarigis la malfacilan regulon]
(mal)liberigi
2 = adjektivo + -iĝ-
-iĝ- montras, ke la subjekto mem ŝanĝis sian staton laŭ la adjektivo
klariga ekzemplo
1. La vizaĝo de la knabino estis pala.
2. Mi faras al ŝi am-proponon. = mi demandas ŝin, ĉu ŝi volas edziniĝi al mi.
3. Post mia propono ŝia vizaĝo estis ruĝa, ĝi ruĝiĝis.
aliaj ekzemploj:
blankiĝi
(mal)pleniĝi
(mal)boniĝi, pliboniĝi
(mal)longiĝi
(mal)rapidiĝi
(mal)puriĝi
(mal)sekiĝi
(mal)saniĝi
laciĝi
kontentiĝi
klariĝi
(mal)liberiĝi
,hr>
3 = substantivo + -ig-
-ig- kaŭzas ŝanĝon de la stato de homo aŭ aĵo laŭ la substantivo
klariga ekzemplo
1. Mia filo ne estas edzo.
2. Mi konvinkas lin trovi edzinon = mi edzigas lin.
3. Fine li estas edzo, do 'Mi edzigis lin.'
.
aliaj ekzemploj:
Substantivoj kun -ig-
glacio glaciigi la malvarmo glaciigis la akvon
edzino edzinigi mi edzinigis mian solan filinon
lumo lumigi bonvolu lumigi la lampon, ĉar estaas tro mallume
flamo flamigi [bonvolu flamigi la fajron, ĉar estas malvarme]
dormo dormigi [mi ne sukcesas dormigi la infanon]
nulo nuligi [mi devis nuligi la kunvenon pro manko de ebleco partopreni]
en sen sub for (mal)pli anstataŭ
4 = substantivo + -iĝ-
-iĝ- montras, ke la subjekto mem ŝanĝis sian staton laŭ la substantivo
klariga ekzemplo
1. La vizaĝo de la knabino estis pala.
2. Mi faras al ŝi am-proponon. = mi demandas ŝin, ĉu ŝi volas edziniĝi al mi.
3. Post mia propono ŝia vizaĝo ruĝiĝis.
aliaj ekzemploj:
aliaj ekzemploj:
Substantivoj kun -ig-
glacio glaciigi la malvarmo glaciigis la akvon
edzino edzinigi mi edzinigis mian solan filinon
lumo lumigi bonvolu lumigi la lampon, ĉar estaas tro mallume
flamo flamigi [bonvolu flamigi la fajron, ĉar estas malvarme]
dormo dormigi [mi ne sukcesas dormigi la infanon]
nulo nuligi [mi devis nuligi la kunvenon pro manko de ebleco partopreni]
