19.3. Verboj el substantivoj: Malsamoj inter versioj
Renato (Diskuto | kontribuoj) |
Renato (Diskuto | kontribuoj) |
||
| Linio 4: | Linio 4: | ||
| − | '''KION SIGNIFAS VERBOJ/AGO-VORTOJ DERIVITAJ DE SUBSTANTIVAJ/NOM- | + | '''KION SIGNIFAS VERBOJ/AGO-VORTOJ DERIVITAJ DE SUBSTANTIVAJ/NOM-VORTOJ''' |
| − | En unu el la kursoj ni diskutis pri tio, kion povas signifi la verbo ''ŝeli''. Mi provas nun prezenti la temon iom pli ĝenerale: | + | En unu el la kursoj ni diskutis pri tio, kion povas signifi la ago-vorto/verbo ''ŝeli''. Mi provas nun prezenti la temon iom pli ĝenerale: |
| − | vortoj finiĝantaj per o en Esperanto estas nomoj de aferoj, konkretaĵoj, abstraktaĵoj, homoj, bestoj, fenomenoj, agoj, kvalitoj, specoj, individuoj k.t.p.:<br> | + | vortoj finiĝantaj per -o en Esperanto estas nomoj de aĵoj kaj aferoj, konkretaĵoj, abstraktaĵoj, homoj, bestoj, fenomenoj, agoj, kvalitoj, specoj, individuoj k.t.p.:<br> |
• tablo = nomo de konkretaĵo<br> | • tablo = nomo de konkretaĵo<br> | ||
• hundo = nomo de bestospeco<br> | • hundo = nomo de bestospeco<br> | ||
| Linio 17: | Linio 17: | ||
• Parizo = nomo de urbo<br> | • Parizo = nomo de urbo<br> | ||
| − | Kiam ni faras verbon el tiuj | + | Kiam ni faras ago-vorton/verbon el tiuj nom-vortoj, la signifo de tiu verbo ne ĉiam estas tuj klara. |
'''Tabl-o --> tabl-i''', ekzemple<br> | '''Tabl-o --> tabl-i''', ekzemple<br> | ||
Ĉi tiu seĝo tablas por mi, ĉar mi ne havas veran tablon.<br> | Ĉi tiu seĝo tablas por mi, ĉar mi ne havas veran tablon.<br> | ||
| − | En ĉi tiu okazo la senco, | + | En ĉi tiu okazo la senco, laŭ mi, estas "funkcii kiel tablo", "fari la laboron de tablo". |
'''Hund-o --> hund-i''', ekzemple <br> | '''Hund-o --> hund-i''', ekzemple <br> | ||
| Linio 46: | Linio 46: | ||
En mia vilaĝo oni komencis havi amuzaĵojn kile en Parizo. Ĉi tie ankaŭ ni parizas.<br> En ĉi tiu okazo laŭ mi "Esti kiel Parizo. | En mia vilaĝo oni komencis havi amuzaĵojn kile en Parizo. Ĉi tie ankaŭ ni parizas.<br> En ĉi tiu okazo laŭ mi "Esti kiel Parizo. | ||
| − | '''Resume''', kiam vi formas verbon el | + | '''Resume''', kiam vi formas ago-vorton/verbon el nom-vorto, la signifo emas esti "fari tion, kion oni kutime faras per tiu aĵo: oni normale martelas per martelo kaj brosas per broso", funkciis kiel kutime funkcias tiu aĵo: oni biciklas/veturas per biciklo kaj aŭtomobilas/veturas per aŭtomobilo", "esti kiel leono/leoni, agi kiel profesoro/profesori". |
| − | '''Sed atentu''', ne ĉiam la signifo estas klara por ĉiuj kaj tuj komprenebla. En tiu okazo en Esperanto aldonu | + | '''Sed atentu''', ne ĉiam la signifo estas klara por ĉiuj kaj tuj komprenebla. En tiu okazo en Esperanto aldonu vortojn por pliklarigi la signifon. Oni ne tablas manĝojn, sed altabligas manĝojn, oni ne simple ŝelas oranĝon, sed ŝenŝeligas ĝin, kaj pli klare oni ne ŝelas vundon per bandaĝo, sed enŝeligas ĝin per bandaĝo. |
Nuna versio ekde 22:16, 14 Jul. 2021
- reiru al La gramatiko de lingvo sen gramatiko
KION SIGNIFAS VERBOJ/AGO-VORTOJ DERIVITAJ DE SUBSTANTIVAJ/NOM-VORTOJ
En unu el la kursoj ni diskutis pri tio, kion povas signifi la ago-vorto/verbo ŝeli. Mi provas nun prezenti la temon iom pli ĝenerale:
vortoj finiĝantaj per -o en Esperanto estas nomoj de aĵoj kaj aferoj, konkretaĵoj, abstraktaĵoj, homoj, bestoj, fenomenoj, agoj, kvalitoj, specoj, individuoj k.t.p.:
• tablo = nomo de konkretaĵo
• hundo = nomo de bestospeco
• virto = nomo de kvalito
• aĝo = nomo de kvalito/situacio
• martelo = nomo de ilo
• Petro = nomo de persono
• Parizo = nomo de urbo
Kiam ni faras ago-vorton/verbon el tiuj nom-vortoj, la signifo de tiu verbo ne ĉiam estas tuj klara.
Tabl-o --> tabl-i, ekzemple
Ĉi tiu seĝo tablas por mi, ĉar mi ne havas veran tablon.
En ĉi tiu okazo la senco, laŭ mi, estas "funkcii kiel tablo", "fari la laboron de tablo".
Hund-o --> hund-i, ekzemple
Tiu ŝafido sekvas la mastron tre ameme. Ĝi kvazaŭ hundas.
En ĉi tiu okazo, laŭ mi, la signifo estas "konduti kiel hundo", "simili al hundo".
Virt-o --> virt-i. ekzemple
Mia avino virtas. Ŝi ĉiam kondutas honeste kaj helpeme.
En ĉi tiu okazo, laŭ mi, "esti virta", "havi la kvaliton de virto".
Aĝ-o --> aĝ-i. ekzemple
Mi aĝas tridek jarojn.
En ĉi tiu okazo, laŭ mi, "esti en la aĝo de", "havi la aĝon de".
Martel-o --> martel-i. ekzemple
Mi martelas la najlojn por pendigi bildon sur la muro.
En ĉi tiu okazo, laŭ mi, "bati per martelo", "Bati".
Petr-o --> Petr-i. ekzemple
Hodiaŭ mi Petras.
En ĉi tiu okazo, laŭ mi, "konduti kiel Petro, esti kiel Petro" (Se Petro kutime venas malfrue, Ankaŭ mi hodiaŭ venas malfrue)
Pariz-o --> Pariz-i. ekzemple
En mia vilaĝo oni komencis havi amuzaĵojn kile en Parizo. Ĉi tie ankaŭ ni parizas.
En ĉi tiu okazo laŭ mi "Esti kiel Parizo.
Resume, kiam vi formas ago-vorton/verbon el nom-vorto, la signifo emas esti "fari tion, kion oni kutime faras per tiu aĵo: oni normale martelas per martelo kaj brosas per broso", funkciis kiel kutime funkcias tiu aĵo: oni biciklas/veturas per biciklo kaj aŭtomobilas/veturas per aŭtomobilo", "esti kiel leono/leoni, agi kiel profesoro/profesori".
Sed atentu, ne ĉiam la signifo estas klara por ĉiuj kaj tuj komprenebla. En tiu okazo en Esperanto aldonu vortojn por pliklarigi la signifon. Oni ne tablas manĝojn, sed altabligas manĝojn, oni ne simple ŝelas oranĝon, sed ŝenŝeligas ĝin, kaj pli klare oni ne ŝelas vundon per bandaĝo, sed enŝeligas ĝin per bandaĝo.
