Gak-o azt
- reiru al azt: G
gak-o
difino: Sudorient-azia frukto uzata en kuirarto kaj medicino (Momordica cochinchinensis). Gako estas sudorient azia frukto trovita ĉie en la regiono de Suda Ĉinujo ĝis Nordorienta Aŭstralio, inkluzive de Tajlando, Laoso, Mjanmao, Kamboĝo kaj Vjetnamujo. La frukto estas uzata en ambaŭ kuirarto kaj medicino.
vjertyname: Gấc
Aldonaj informoj:
Gako (Momordica cochinchinensis) estas sudorient-azia frukto trovita ĉie en la regiono de Suda Ĉinio ĝis Nordorienta Aŭstralio, inkluzive de Tajlando. Laoso, Mjanmao, Kamboĝo kaj Vjetnamujo. Gako estas ofte konata kiel gak, de la vjetnama gấc aŭ quả gấc (quả estanta klasigilo por sferaj objektoj kiel ekzemple frukto). Gakfrukto estas konata kiel Mùbiēguǒ ( 木 鳖 果) en la ĉina. En la taja ĝi estas ฟักข้าว prononcita fahkokhaon.
Pro tio, ke ĝi havas relativan mallongan rikoltsezonon (kun kulmino en decembro kaj januaro), igante ĝin malpli abunda ol aliaj manĝaĵoj, gako estas tipe servita ĉe ceremoniaj aŭ festaj okazoj en Vjetnamujo, kiel ekzemple Tetfesto (Tết, la vjetnama novjaro laŭ luna kalendaro) kaj geedziĝo. Ĝi estas plej ofte preparita kiel plado nomita xôi gấc (gak-glurizo), en kiu la arilo kaj semoj de la frukto estas kuiritaj en glurizo, aldonante kaj sian koloron kaj guston. Pli lastatempe, la frukto komencis esti surmerkatigita ekstere de Azio en la formo de suko manĝaldonoj pro sia supoze valora fitonutraĵa enhavo. Tradicie, gako estas utiligita kiel kaj manĝaĵo kaj medicino en la regionoj en kiuj ĝi kreskas.
Krom la uzo de ĝia frukto kaj folioj por specialaj vjetnamaj kuirartaj pladoj, gako ankaŭ estas uzita por siaj medikamentaj kaj nutrotrajtoj. En Vjetnamio, la semmembranoj utilas en la mildigo de sekaj okuloj, same kiel plibonigado de vidpovo, la semo en kuracado de furonkulozo, maminflamo, kontuzo en tradicia ĉina medicino la semoj de gako, konata en mandarena ĉina kiel mù biē zǐ ( ĉine: 木 鳖 子 ), estas utiligitaj por gamo da internaj kaj eksteraj celoj: Ĝi reduktas ŝvelaĵojn, disigas nodaĵojn, kaj eliminas toksojn. Karakteriza por oranĝ-koloraj plantmanĝaĵoj, gako enhavas karotenoidojn kiel ekzemple betakaroteno (provitamino A). Vjetnamaj infanoj nutritaj per rizplado enhavanta betakarotenon de gako havis pli altajn sangnivelojn de betakaroteno ol tiuj en la kontrolgrupo. Gak-ariloleo enhavas altajn nivelojn de E-vitamino. Grasacidoj en la ariloleo povas faciligi sorbadon de grasdissolveblaj nutraĵoj, inkluzive de karotenoidoj.
Pro ĝia alta enhavo de betakaroteno kaj likopeno, gakekstraktoj povas esti venditaj kiel manĝaldonaĵo en molaj kapsuloj aŭ inkluditaj en sukmiksaĵo. Gako enhavas grandan kvanton de likopeno, betakaroteno kaj proteino kiuj povas malhelpi la proliferadon de kanceraj ĉeloj. Du ciklotidoj izolitaj, MCOT-I kaj MCOT-II, povas havi trajtojn por inhibicii tripsinon.
