Vidi fonton por UNUA TAGO - tria preĝ-horo

* reiru al [[La nomo de la rozo]]
<hr>
<br>

'''Tria pregxhoro'''<br>
''Kiam Vilhelmo havas instruan interparolon kun la abato''<br>


La provizestro estis dikventra viro kaj el vulgara aspekto sed gajhumora, blankhara sed ankaux fortika, malgranda sed rapida. Li kondukis nin al niaj cxeloj en la domo de la pilgrimuloj. Aux pli bone, li kondukis nin al la cxelo rezervita al mia majstro, promesante, ke la postan tagon li liberigos alian cxelon ankaux por mi cxar, kvankam novico, mi estis ilia gasto, kaj sekve oni devas trakti min per cxiu honoro. Dum tiu nokto mi povis dormi en largxa kaj longa nicxo en la muro de la cxelo, en kiu li metigis bonan fresxan pajlon. Gxi estas arangxo, li aldonis, kiun oni faras foje por la servantoj de iu gravulo, kiu deziras prigardon dum sia dormado.

Poste la monahxoj alportis al ni vinon, fromagxon, olivojn, panon kaj bonajn sekajn vinberojn, kaj ili lasis, ke ni refresxigxu. Ni tre gustumis la mangxon kaj la trinkadon. Mia majstro ne havis la sobrajn kutimojn de la benediktanoj kaj li ne sxatis mangxi meze de silento. Cetere li cxiam parolis pri tiom bonaj kaj sagxaj temoj, ke sxajnis, ke monahxo legus al ni la biografiojn de sanktuloj.
Tiun tagon mi denove pridemandis lin pri la epizodo de la cxevalo.

“Tamen,” mi diris, “kiam vi prilegis la spurojn en la negxo kaj sur la arbustoj, vi ankoraux ne konis Brunello’n. Iusence tiuj spuroj parolis pri cxiaj cxevaloj, aux almenaux pri cxiuj cxevaloj de tiu specio. Cxu ni ne devas konkludi, ke la libro de la naturo parolas al ni nur per esencajxoj, kiel instruas multaj kleraj teologoj?”

“Ne tute, kara Adso,” respondis al mi la majstro. “Certe tiu speco de spuroj esprimis al mi, se vi preferas, la cxevalon kiel ''verbum mentis'' (vorto de la menso aux koncepto), kaj tian gxi esprimus al mi en cxiu ajn alia loko. Sed la spuro en tiu loko kaj en tiu horo de la tago diris al mi, ke almenaux unu el cxiuj eblaj cxevaloj trapasis tie. Tiel mi estis duonvoje inter la ekscio de la koncepto cxevalo kaj la kono de specifa cxevalo. Kaj cxiuokaze miaj scioj pri universala cxevalo fontis el la spuro, kiu estis karakteriza. Mi povus diri, ke tiumomente mi sxancxeligxis inter la karakteriza spuro kaj mia nescio, kiu komencis alpreni ian formon de universala koncepto. Se vi vidas ion demalproksime, kaj vi ne komprenas pri kio temas, vi kontentigxos difini gxin korpokonsisto. Post alproksimigxo, vi tiam difinos gxin besto, kvankam vi ankoraux ne scias cxu temas pri cxevalo aux azeno. Kaj fine, kiam gxi estos tute proksima al vi, vi povos diri, ke temas pri cxevalo, kvankam vi ankoraux ne scias cxu gxi estas Brunello aux Favello. Kaj nur kiam vi estos je tauxga distanco vi vidos, ke gxi estas Brunello (nome, tiu cxevalo mem, ne alia, kia ajn estu la nomo per kiu vi nomos gxin). Kaj gxi estos la plena kono, la intuicio el karakterizo. Same, antaux unu horo mi pretis imagi cxiajn cxevalojn, sed ne pro miaj vastaj konoj, sed pro la limigita intuicio mia. Kaj la famon de mia inteligenteco konfirmis nur la vido de la specifa cxevalo, kiun la monahxoj trenis per la enbusxajxo. Nur tiam mi vere sciis, ke mia antauxa rezonado preskaux kondukis min al la vero. Tiel la ideoj, kiujn mi uzis por bildigi al mi cxevalon ankoraux neviditan, estis puraj signoj, samkiel signojn de la koncepto cxevalo simbolis la spuroj sur la negxo: kaj oni uzas signojn kaj signojn de signoj nur kiam oni ne regas la aferojn”.

Aliajn fojojn mi auxskultis lin paroli per suficxa skeptikismo pri universalaj konceptoj kaj per granda respekto pri la karakterizaj aferoj: kaj ankaux poste tiu lia emo sxajnis al mi esti parto cxu de lia brita deveno cxu de lia franciskana aparteno. Sed tiun tagon mankis al mi fortoj suficxaj por alfronti teologiajn diskutojn: tial mi ekkauxris en la spaco al mi donita, mi cxirkauxvolvis min per kovrilo kaj min kaptis profunda dormo.

Cxiuj, kiuj enirus la cxelon povus min konfuzi kun envolvajxo. Kaj tio certe okazis al la abato, kiam li venis viziti Vilhelmo'n cxirkaux la tria pregxhoro. Tial mi povis auxskulti sen ke oni rimarku min ilian unuan interparolon. Kaj oni ne taksu malica tiun mian konduton, cxar mia abrupta apero al la vizitanto estus pli malbonmora afero ol la kasxiteco, kiun mi tenis, humile.

Do, alvenis Abbo. Li pardonpetis pro sia abrupta entrudigxo, li renovigis sian bonvenon kaj diris, ke li devas paroli kun Vilhelmo, private, pri treege grava afero.

Li komencis per gratuloj al li pro la lerteco, per kiu li kondutis dum la afero de la cxevalo, kaj li demandis kiamaniere li povis doni tiom fidindajn informojn pri besto, kiun li neniam vidis antauxe. Vilhelmo resume kaj per iom da indiferenteco klarigis al li la faritan rezonadon, kaj la abato multe gratulis al li pro lia sagaco. Li diris, ke li ne povis esperi malpli sukcesan rezulton de viro, kies famo pri granda sagaco estis de li jam konata. Li diris, ke li ricevis leteron de la abato de Farfa, kiu ne nur parolis pri la misio konfidita al Vilhelmo fare de la imperiestro (pri gxi oni priparolos en la postaj tagoj), sed li ankaux diris, ke en Britujo kaj en Italujo mia majstro estis inkvizitoro en kelkaj procesoj, en kiuj li distingigxis pro sia klarvido, ne disigita de granda humaneco.

“Multe plezurigis min ekscii,” aldonis la abato, “ke por multaj kazoj vi decidis favore al senkulpeco de la akuzito. Mi kredas, kaj des pli en la nunaj malfelicxegaj tagoj, je la dauxra cxeesto de la diablo en la homaj aferoj,” kaj li cxirkauxrigardis, per neperceptebla gesto, kvazaux tiu malamiko estus inter tiuj muroj, “sed mi opinias ankaux, ke multfoje la diablo agas pro kasxitaj celoj. Kaj mi scias, ke gxi povas instigi siajn viktimojn realigi malbonon tiel ke la kulpo falu sur justulon, gxuante pro la fakto, ke justulo estas bruligita anstataux lian subulon. Ofte la inkvizitoroj, por elmontri zorgemon, cxiukoste elsxiras konfeson de la akuzanto, opiniante, ke bona inkvizitoro estas tiu, kiu finas la proceson cxiam trovante propetan kapron...”<br>
“Ankaux inkvizitoro povas agi laux pusxo de la diablo,” diris Vilhelmo.<br>
“Tio eblas,” rekonis la abato kun multe da singardemo, “cxar nesekveblaj estas la vojoj de la Plejaltulo, sed mi ne jxetu ombron de suspektemo kontraux tiom bonmeritaj homoj. Ecx vin, kiel unu el ili, mi bezonas hodiaux. En cxi tiu abatejo okazis io, kio postulas atenton kaj la konsilon de sagaca kaj prudenta homo kiel vi. Sagaca por malkovri kaj prudenta (se necesas) por kasxi. Ofte fakte nepras pruvi la kulpecon de homoj kiuj devus eminente elstari pro sia sankteco, sed laux la maniero kiu ebligu la eliminon de la malbono sen ke la kulpulon oni allasu al publika malsxato. Se pasxtisto eraras, oni devas lin izoli disde la aliaj pasxtistoj, ve se la sxafoj komencus malkonfidi je la pasxtistoj”.

“Mi komprenas,” diris Vilhelmo. Mi jam povis konstati, ke kiam li parolis per tiom zorgema kaj edukita maniero, li kutime kasxis, honeste, sian malkonsenton aux sian perplekson.

“Pro tio,” dauxrigis la abato, “mi opinias, ke cxiun kazon, kiu koncernas la eraron de pasxtisto, oni ne povas konfidi al iu ajn krom al viroj kiel vi, kiuj ne nur kapablas distingi bonon disde malbono, sed ankaux tion, kio estas tauxga disde tio kio ne estas tia. Mi sxatas pensi, ke vi kondamnis nur kiam...”

“... la akuzitoj estis kulpaj pri murdoj, pri venenigoj, pri korupto de senkulpaj infanoj kaj pri aliaj abomenajxoj, kiujn mia busxo ne kuragxas eldiri...”

“... ke vi kondamnis nur kiam,” dauxrigis la abato sen konsideri la interrompon, “la cxeesto de la diablo estis tiom evidenta sub cxies okuloj, ke oni ne povus alimaniere procedi, sen ke la indulgemo estus pli skandalodona ol la krimo mem”.

“Kiam mi agnoskis la kulpecon de iu,” klarigis Vilhelmo, “tiu vere plenumis tiaspecajn krimojn, ke mi povis liveri lin kun trankvila konscienco al la sekulara brako”.

La abato havis momenton de hezitigxo: “Kial,” li demandis, “vi insiste parolas pri krimaj agoj sen paroli pri ilia diableca motivado?”

“Cxar rezoni pri kauxzoj kaj pri efikoj estas tre malfacila afero, kies unika jugxisto laux mi povas esti nur Dio. Ni jam tre pene sukcesas trovi rilaton inter la evidenta efiko cxe bruligita arbo kaj la fulmo kiu gxin bruligis, tiom ke la revuado de cxenoj foje longegaj de kauxzoj kaj efikoj sxajnas al mi sammaniere freneza kiel la klopodo konstrui turon gxis la cxielo”.

“La doktoro el Akvino,” sugestis la abato, “ne timis pruvi per la nura forto de la racio la ekzistadon de la Plejaltulo retroirante de kauxzo al kauxzo gxis la unua kauxzo ne kauxzita”.

“Kiu estas mi,” diris humile Vilhelmo, “por kontrauxi la doktoron el Akvino? Ankaux cxar lian pruvon pri la ekzisto de Dio subtenas multaj aliaj atestoj, kaj liaj vojoj rezultas fortigitaj. Dio parolas al ni ene de la animo nia, kiel jam sciis Auxgusteno, kaj vi Abbo prikantus la gloron de la Sinjoro kaj la evidentecon de lia cxeesto ankaux se Tomaso ne estus...” Li silentis, kaj aldonis: “Mi supozas”.

“Ho, sendube,” rapide konfirmis la abato, kaj mia majstro cxesigis laux tiom bela maniero akademian diskuton, kiu evidente ne placxis al li. Poste li reparolis.

“Pri la procesoj, denove. Ni supozu ke iu homo estis mortigita per veneno. Tiu cxi estas empiria fakto. Fronte al iuj nerefuteblaj faktoj mi povas supozi, ke la veneniginto estis alia homo. Sed kiel mi povas kompliki la cxenon imagante ke tiu malica faro havas alian motivon, ne homan sed diablan? Mi ne diras, ke tio estas neebla, kvankam la diablo postlasas siajn spurojn kiel via cxevalo Brunello. Sed, kial mi devas sercxi tiujn pruvojn? Cxu ne suficxas mia kono, ke la kulpulo estas tiu homo specifa kaj ke mi liveras lin al la sekulara brako? Cxiuokaze lia puno estos la morto, kaj ke Dio pardonu lin”.

“Sed mi scias, ke en proceso en Kilkenny antaux tri jaroj, kontraux kelkaj personoj akuzitaj pri fiaj krimoj, vi ne ekskludis la intervenon de la diablo, post malkovro de la kulpuloj”.

“Nek mi asertis tion per klaraj vortoj. Mi ne neis tion, vere. Kiu estas mi por jugxi la komplotojn de la diablo, cxefe kiam,” li aldonis, kaj sxajnis, ke li tre insistis pri cxi tiu motivo "cxiuj iniciatintoj de la proceso - la episkopo, la urba magistrato kaj la tuta popolo, kun la akuzitoj mem, kiu scias? - deziris nepre konstati la cxeeston de la diablo? Nu, versxajne la ununura vera pruvo pri la cxeesto de la diablo estas la insisto per kiu en tiu momento cxiuj strebas konstati, ke gxi cxeestas...”

“Vi do,” diris la abato per tono de zorganto, “diras al mi, ke en multaj procesoj la diablo agas ne nur en la kulpulo sed versxajne kaj cxefe en la jugxistoj?”

“Cxu mi povus fari tian deklaron?” demandis Vilhelmo, kaj mi konsciis, ke la demandon li vortumis en maniero tia, ke la abato ne povis respondi jes; tial Vilhelmo profitis de lia silento por sxangxi temon. “Sed entute ili estas malproksimaj aferoj. Mi forlasis tiun noblan agadon kaj mi faris tion cxar la Sinjoro tiel volis...”

“Sendube,” agnoskis la abato.

“... kaj nun,” dauxrigis Vilhelmo, “mi interesigxas pri aliaj delikataj problemoj. Kaj mi dezirus okupigxi pri tiu problemo, kiu maltrankviligas vin, se vi deziras paroli pri gxi”.

Sxajnis al mi, ke la abato estis kontenta povi fini tiun konversacion por reveni al sia problemo. Li do komencis rakonti, per tre prudenta uzo de la vortoj kaj per longaj cxirkauxparoloj, pri aparta evento kiu okazis antaux kelkaj tagoj kaj kiu estigis multe da konfuzo cxe la monahxoj. Kaj li diris, ke li parolas al Vilhelmo pri gxi cxar, sciante ke li estas granda konanto kaj de la homa animo kaj de la komplotoj de la diablo, li esperis, ke li povu dedicxi parton de sia valora tempo por klarigi tre dolorigan misteron. La fakto estis, ke Adelmo de Otranto, ankoraux juna monahxo kaj tamen jam fama majstro de la miniaturista arto, kiu ornamis la manuskriptojn de la biblioteko per belegaj bildoj, estis retrovita de kaprogardisto iun matenon funde de la apika krutajxo super kiu staras la orienta turego de la Konstruajxo. Cxar la aliaj monahxoj vidis lin en la hxorejo dum la kompletorio sed li ne partoprenis en la posta horo de la legajxoj, li probable falegis dum plej profundaj horoj de la nokto. Gxi estis nokto kun granda negxo-sxtormo, dum kiu falis negxflokoj trancxaj kiel klingoj, kiuj preskaux similis al hajleroj, pusxataj de suda vento, kiu blovis impete. Trempita de tiu negxo, kiu komence fandigxis kaj poste kompaktigxis en malmolaj glaciaj lamenoj, lian korpon oni retrovis en la krutejo, sxiritan de la rokoj kontraux kiuj gxi resaltis. Kompatinda kaj malforta mortajxo, ke Dio kompatu lin. Pro la multaj resaltoj, kiujn la korpo suferis dum falego, ne estis facile kompreni el kiu preciza punkto li falis: certe el unu el la fenestroj, kiuj estas je cxiuj tri etagxoj de la tri flankoj de la turego, super la abismo.

“Kie vi sepultis la kompatindan korpon?” demandis Vilhelmo.

“En la tombejo, kompreneble,” respondis la abato. “Versxajne vi rimarkis gxin, gxi situas inter la norda flanko de la pregxejo, la Konstruajxo kaj la legomgxardeno”.

“Mi komprenas,” diris Vilhelmo, “kaj mi komprenas, ke via problemo statas jene. Se tiu malfelicxulo - Dio ne volu! - mortigis sin (cxar oni ne povis pensi, ke li falis pro akcidento) la postan tagon vi retrovus unu el tiuj fenestroj malfermitaj, sed vi retrovis ilin cxiujn fermitaj, sen stagna akvo je ilia bazo”.

La abato estis homo, mi jam diris, el granda kaj diplomatia bontenigxo, sed tiun fojon li faris eksalton pro surprizo, kiu forigis de li cxiun eron de tiu digno kiu konvenas al grava kaj grandanima persono, kiel asertas Aristotelo: “Kiu diris al vi tion?”

“Vi diris tion al mi. Se la fenestro estus malfermita, vi tuj pensus, ke li jxetis sin tra gxi. Mi konstatis de ekstere, ke ili estas grandaj fenestroj kun opakaj vitrajxoj kaj tiuspecaj fenestroj, en konstruajxoj el tioma dimensio, ne estas kutime je homa alteco. Sekve, se gxi estus malfermita, formetante la eblecon, ke tiu malfelicxulo tiom alfenestrigxis ke li perdis ekvilibron, restus al ni nur konkludi, ke li mortigis sin. Tiukaze vi ne povus sepulti lin en konsekrita tero. Sed cxar vi kristane sepultis lin, la fenestroj devis esti fermitaj. Kaj se ili estis fermitaj, cxar mi neniam renkontis ecx dum procesoj kontraux sorcxistoj tiom obstinan mortinton al kiu Dio aux la diablo ebligis reveni supren el abismo por forigi la spurojn de sia misfaro, evidentas ke la supozata memmortiginto estis pusxita, cxu de homa mano cxu de diabla forto. Kaj vi demandas al vi mem, kiu povis, mi ne diras pusxi lin en la abismon, sed levi lin kontraux lia volo gxis la fenestrosojlo, kaj nun vi estas agitita de la ideo, ke malica forto, cxu natura aux supernatura, cirkulas en la abatejo”.

“Tiel estas...” diris la abato, kaj ne estis klare cxu li konfirmis la vortojn de Vilhelmo aux cxu li malkovris la pravecon de la rezonado, kiun Vilhelmo tiom mirinde faris. “Sed kial vi scias, ke ne estis akvo je la bazo de iu ajn vitralo?”

“Cxar vi diris al mi, ke blovis suda vento kaj la akvo ne povis esti pusxata kontraux fenestroj direktitaj orienten”.

“Oni ne suficxe parolis al mi pri viaj virtoj,” diris la abato. “Kaj vi pravas, ne estis akvo, kaj nun mi scias kial. La eventoj okazis laux via parolo. Kaj nun vi komprenas mian angoron. Jam gravega estus la fakto, se unu el miaj monahxoj makulus sian animon per la abomeninda peko de memmortigo. Sed mi havas motivon por kredi ke alia el ili makuligxis per same terura peko. Kaj estus nur tio...”

“Antaux cxio, kial unu el la monahxoj? En la abatejo estas multaj aliaj personoj, stalistoj, kaprogardistoj, servantoj...”

“Jes, efektive gxi estas malgranda sed ricxa abatejo,” agnoskis aplombe la abato. “Centkvindek servantoj por sesdek monahxoj. Sed cxio okazis en la Konstruajxo. Tie, eble vi jam scias tion, kvankam je la unua etagxo estas kaj la kuirejoj kaj la mangxejo, je la du supraj etagxoj estas la ''scriptorium'' kaj la biblioteko. Post la vespermangxo la Konstruajxon oni fermas kaj tre rigida regulo malpermesas al cxiu ajn eniri gxin,” li imagis la demandon de Vilhelmo kaj tuj aldonis, sed kun evidenta malemo, “ankaux al monahxoj, kompreneble, sed...”

“Sed?”

“Sed mi absolute ekskludas, absolute, cxu vi komprenas min?, ke servanto havus la kuragxon eniri en gxin dumnokte”. En liaj okuloj aperis kvazaux defia rigardo, sed gxi estis rapida kiel fulmo, aux kiel falanta stelo. “Ni diru, ke ili timus,vi scias... foje la ordonojn donitajn al simpluloj oni devas plifortigi per ia minaco, kiel la averto ke se iu malobeas, io terura trafas lin, kaj el supernatura forto. Male, monahxo...”

“Mi komprenas”.

“Sed ne nur, monahxo povus havi aliajn motivojn por riske eniri malpermesitan lokon, mi celas motivojn... kiel diri? kompreneblajn, kvankam kontraux la regulo...”
Vilhelmo ekrimarkis la embarason de la abato kaj li faris demandon, versxajne kun la celo sxangxi temon, sed gxi estigis des pli grandan embarason.

“Parolante pri ebla murdo vi diris: ‘kaj estus nur tio’. Kion vi intencis diri?”
“Cxu mi diris tion? Nu, oni ne mortigas sen motivo, kiom perversa gxi estu. Kaj mi tremas pensante al la perverseco de la motivoj, kiuj povus instigi monahxon murdi kunfratulon. Jen. Tion mi celis”.

“Cxu nenio plia?”

“Nenion plian mi povas diri al vi”.

“Cxu vi volas diri, ke estas nenio alia, kiun vi estas rajtigata diri al mi?”

“Bonvolu, monahxo Vilhelmo, frato Vilhelmo” kaj la abato akcentis cxu la vorton monahxo cxu la vorton frato. Vilhelmo vigle rugxigxis kaj komentis:

"''Eris sacerdos in aeternum'' (Vi estas pastro por cxiam)". 

“Dankon”, diris la abato.

Ho mia Sinjoro Dio, kian teruran misteron kundividis tiumomente miaj malprudentaj superuloj, unu pusxita de angoro, la alia de scivolemo. Cxar ankaux mi, novico kiu alproksimigxis al la misteroj de la sankta pastreco de Dio, ankaux mi, humila knabeto, komprenis, ke la abato sciis ion, sed ke li eksciis tion dum konfespreno, kiu devigas lin al silento. Li eksciis el la lipoj de iu alia iun detalon pri peko, kiu iel koncernis la tragikan morton de Adelmo. Versxajne pro tio li petegis Vilhelmo'n, ke li malkovru sekreton kies ekziston li supozis, sen povi sciigi tion al aliaj, kaj li esperis, ke mia majstro jxetu lumon per la forto de la intelekto sur tion, kion li devis kasxi en la ombro pro la supera ordono de la karitato.

“Bone,” diris tiam Vilhelmo, “cxu mi povos fari demandojn al la monahxoj?”

“Vi povos”.

“Cxu mi povos libere cirkuli en la abatejo?”

“Mi rajtigas vin”.

“Cxu vi donos al mi cxi tiun mision ''coram monachis'' (je la cxeesto de cxiuj monahxoj)?” 

“Jam cxi-vespere”.

“Mi tamen komencos hodiaux antaux ol la monahxoj eksciu la taskon, kiun vi donis al mi. Krome, ne lasta motivo de mia alveno cxi tie, mi multe deziras viziti vian bibliotekon, faman en cxiuj abatejoj de la kristanaro”.

La abato abrupte levigxis, lia vizagxo estis tre kuntirita. “Vi povos cirkuli en la tuta abatejo, mi diris. Certe ne en la lasta etagxo de la Konstruajxo, en la biblioteko”.

“Kial?”

“Mi devis klarigi tion al vi antauxe, kaj mi pensis, ke vi sciis tion. Vi scias, ke nia biblioteko ne estas kiel la aliaj...”

“Mi scias, ke gxi havas pli da libroj ol cxiu alia kristana biblioteko. Mi scias, ke kompare kun viaj librosxrankoj tiuj de Bobbio aux de Pomposa, de Cluny aux de Fleury sxajnas la cxambro de infano, kiu eklernas la alfabeton. Mi scias, ke la sesmil kodeksoj pri kiuj fieris Novalesa antaux cent kaj pliaj jaroj estas malmulto kompare kun la viaj, kaj versxajne multaj el tiuj nun estas cxi tie. Mi scias, ke via biblioteko estas la unika lumo, kiun la kristanaro povas starigi kontraux la tridekses bibliotekoj de Bagdado, la dekmil kodeksoj de veziro Ibn al-Alkami, ke la nombro de viaj biblioj egalas al la dumil kvarcent koranoj kiujn oni havas en Kairo, kaj ke la konsisto de viaj librosxrankoj estas lumanta fakto kontraux la aroganta legendo de la miskredantoj, kiuj antaux jaroj asertis (ili, kiuj havas intimajn rilatojn kun la Princo de la Mensogoj), ke la biblioteko de Tripolio entenis ses milionojn da libroj kaj gastigis okdek mil komentistojn kaj ducent skribistojn”.

“Tiel estas, al la cxielo estu danko”.

“Mi scias, ke el la monahxoj, kiuj vivas cxe vi, multaj alvenis el aliaj abatejoj de la tuta mondo: kelkaj restas dum la malmulta tempo, kiu suficxas al ili por kopii manuskriptojn, kiujn oni trovas nur en via biblioteko, por poste porti la kopiojn al sia sidejo, sed lasante, intersxangxe, alian raran manuskipton, kiun vi kopias kaj aldonas al via trezoro. Aliaj restas dum longa tempo, foje gxismorte, cxar nur cxi tie ili povas trovi la verkojn kiuj prilumas iliajn studojn. Kaj tial inter vi estas germanoj, dakoj, hispanoj, francoj kaj grekoj. Mi scias, ke imperiestro Frederiko, antaux multaj jaroj, petis al vi kompili libron pri la Malahxiaj profetajxoj kaj traduki gxin poste en la araban, cxar li volis sendi gxin donace al la sultano de Egiptujo. Mi scias, fine, ke glorplena abatejo, tiu de Murbach, dum cxi tiuj malfelicxegaj tagoj, ne plu havas skribistojn, ke en Sankt-Gallen postrestis malmultaj monahxoj kiuj kapablas skribi, ke jam nun en la urboj laboras por la universitatoj korporacioj kaj gildoj de laikoj kaj ke nur via abatejo cxiutage renovigas, pli bone, levas al pli kaj pli alta prestigxo la famobrilon de via ordeno...”

''''Monasterium sine libris,''" citis inspirita la abato, “''est sicut civitas sine opibus, castrum sine numeris, coquina sine suppellectili, mensa sine cibis, hortus sine herbis, pratum sine floribus, arbor sine foliis...'' (monahxejo sen libroj estas kiel urbo sen bonstato, armea tendaro sen trupoj, kuirejo sen ilaro, mangxotablo sen mangxajxoj, gxardeno sen herbo, herbejo sen floroj, arbo sen folioj). Kaj nia ordeno, kiuj kreskis surbaze de la duobla ordono labori kaj pregxi, estis lumo por la tuta konata mondo, rezervo de scio, savo por malnova doktrino, kiu riskis malaperi pro bruligoj, disrabadoj kaj tertremoj, forgxejo de novaj skribajxoj kaj kreskilo de tiuj malnovaj... Ho, vi bone scias, ni travivas tre malhelan periodon kaj mi hontas diri al vi, ke ne antaux multaj monatoj la Koncilio de Vienne devis redeklari, ke cxiu monahxo devas ordinigxi... Kiom da niaj abatejoj, kiuj antaux ducent jaroj estis lumantaj centroj pro grandiozeco kaj sankteco, nun estas rifugxejo por mallaboremuloj. La ordeno dauxre estas potenca, sed la fetoro de la urbo siegxas deproksime niajn sanktajn lokojn, la popolo de Dio nun inklinas al komercado kaj militoj inter koterioj, tie, en la grandaj logxataj centroj, kie ne povas gasti la spirito de sankteco, oni ne nur parolas (kion alian oni atendu de laikoj?) sed oni jam skribas en la vulgara lingvo, kaj ke neniu el tiuj libroj sukcesu eniri niajn muregojn -  cxar fatale ili farigxas vehiklo de herezoj! Pro la pekado de la homoj, la mondo sxvebas super la abismo, abismo kiu vokas la abismon kiu estas en gxi. Kaj morgaux, kiel asertis Honorio, la korpoj de la homoj estos pli malgrandaj ol la niaj, kiel la niaj estas pli malgrandaj ol tiuj de la antikvuloj. Mundus senescit (la mondo maljunigxas). Se do Dio konfidis mision al nia ordeno, gxi estas la misio kontrauxstari tiun kuradon al abismo, kaj per la konservo, ripeto kaj defendo de la trezoro de sagxeco, kiun niaj patroj konfidis al ni. La dia providenco arangxis, ke la universala regado, kiu komence de la mondo estis en oriento, translogxigxu lauxgrade, kun la paso de la tempo, al okcidento, por averti nin, ke la mondofino proksimigxas, cxar la fluo de la eventoj jam atingis la kapaciton de la universo. Sed dum ne finigxas definitive la jarmilo, dum ne triumfas, ankaux iomete, la abomena besto, la Antikristo, ni devas defendi la trezoron de la kristana mondo, kaj la parolon mem de Dio, kiun li diktis al la profetoj kaj al la apostoloj, kiun la patroj ripetis sen sxangxi verbon, kiun la skoloj klopodis komentarii, kvankam hodiaux en tiuj skoloj mem ennestigxas la serpento de la aroganteco, de envio, de malprudenteco. Dum falas la mallumoj ni estas fajrujoj kaj lumo briletanta tie supre, je la horizonto. Kaj dum cxi tiuj muregoj ne falas, ni estas la gardantoj de la dia Parolo”.

“Amen,” diris Vilhelmo per pia sinteno. “Sed kiun rilaton havas cxio tio kun la fakto, ke oni ne povas viziti la bibliotekon?”

“Vidu, frato Vilhemo,” diris la abato, “por povi plenumi la senmezuran kaj sanktan taskon kiu igas valoraj tiujn muregojn,” aludante la mason de la Konstruajxo, kiun eblis vidi tra la fenestreto de la cxelo, sxvebanta super la abateja pregxejo mem, “piuloj laboris dum jarcentoj, laux striktaj reguloj. La biblioteko naskigxis el projekto, kiu estis mistera al cxiuj dum jarcentoj, kaj neniu monahxo povas koni gxin. Nur la bibliotekisto estas priinformita de la antauxa bibliotekisto, kaj li transdonas la sekreton, dum li vivas, al la helpanta bibliotekisto, antaux ol abrupta morto trafu lin, forprenante tiun konon de la komunumo. Kaj la lipoj de la du estas sigelitaj de sekreteco. Nur la bibliotekisto, aldone al siaj scioj, rajtas trairi la labirinton de la libroj, nur li scias kie trovi ilin kaj kie remeti ilin; nur li respondecas pri ilia konservado. La aliaj monahxoj laboras en la ''scriptorium'' kaj ili povas koni la liston de la libroj enfermitaj en la biblioteko. Sed listo ofte malmulton signifas, nur la bibliotekisto komprenas, el la situo de la libro, el gxia nealirebleco, kiujn sekretojn, verojn aux mensogojn gxi enhavas. Nur li decidas kiel, kiam kaj cxu disponigi gxin al petanta monahxo, foje post konsulto kun mi. Cxar cxiuj oreloj ne povas auskulti cxiujn verojn, ne cxiujn mensogojn rekonas kiel tiajn piulo, kaj la monahxoj, entute, estas en la ''scriptorium'' por plenumi precizan agadon, por kiu ili devas legi certajn librojn ne aliajn, sed ne por elauxdi cxiun frenezan scivolemon kiu kaptas ilin, cxu pro malforteco de la menso, cxu pro aroganteco, cxu pro inspiro de la diablo”.

“En la biblioteko vi do konservas mensogajn librojn...”

“Monstroj ekzistas cxar ili estas parto de la dia plano kaj ankaux el iliaj hororaj trajtoj mem riveligxas la potenco de la Kreanto. Tial ekzistas pro dia plano ankaux la libroj de la sorcxistoj, pri la hebrea kabalo, kun la fabeloj de la paganaj poetoj, la mensogoj de la miskredantoj. Laux la firma kaj sankta opinio de tiuj, kiuj volis kaj subtenis cxi tiun abatejon dum la jarcentoj, ankaux en la mensogaj libroj povas aperi, sub la okuloj de sagaca leganto, pala lumo de la dia sagxeco. Kaj tial ankaux ilin la biblioteko savogardas. Sed gxuste pro tio, vi komprenas, ne cxiuj povas eniri en gxin. Kaj krome,” aldonis la Abato, kvazaux por trovi senkulpigxon fronte al tiom malforta preteksto, “libro estas rompigxema kreitajxo, gxi suferas la korodon de la tempo, gxi timas rongxulojn, la malbonan veteron, la nezorgemajn manojn. Se dum centoj kaj centoj da jaroj cxiuj povus libere tusxi niajn kodeksojn, plejparto el ili ne plu ekzistus. La bibliotekisto sekve defendas ilin ne nur kontraux la homoj sed ankaux kontraux la naturo kaj li dedicxas sian tutan vivon al cxi tiu lukto kontraux la fortoj de la forgeso, malamikoj de la vero”.

“Tial neniu, krom la du, povas eniri en la lastan etagxon de la Konstruajxo...”

La abato ridetis: “Neniu devas. Neniu povas. Neniu, kiu deziregus tion, sukcesus. La biblioteko defendas sin mem, cxar gxi estas nesondebla kiel la vero, kiun gxi gastigas, kaj trompa kiel la mensogo, kiun gxi konservas. Spirita labirinto sed ankaux surtera labirinto gxi estas. Vi povus eniri kaj ne plu eliri. Dirinte tion mi esperas, ke vi respektos la regulojn de la abatejo”.
“.Sed vi ne ekskludis la eblecon, ke Adelmo falegis el iu fenestro de la biblioteko. Kaj kiel mi povas enketi pri lia morto se mi ne vidas la lokon en kiu komencigxis la fina fazo de lia vivo?”

“Frato Vilhelmo,” diris la abato, per paca tono, “homo kiu priskribis mian cxevalon Brunello’n sen vidi gxin antauxe kaj la morton de Adelmo preskaux sen antauxa informigxo, facile pristudos lokojn en kiujn li ne povas eniri”.

Vilhelmo klinigxis antaux li: “Vi estas sagxa ankaux kiam vi estas severa. Estu kiel vi volas”.

“Se mi vere estus sagxa, tia mi estus cxar mi kapablas esti severa”, respondis la abato.

“Lasta afero”, demandis Vilhelmo, “Kion pri Ubertino?”

“Li estas cxi tie, li atendas vin, vi renkontos lin en la pregxejo”.

“Kiam?”

“Kiam vi volas,” diris la abato ridetante. “Vi eble scias, ke li, kvankam klerega, ne sxatas bibliotekojn. Li taksas ilin mondumaj trompiluzioj... Li plejofte restas en la pregxejo meditante, pregxante...”

“Cxu li maljunigxis?”, demandis Vilhemo iom hezitante.

“Kiam vi renkontis lin lastfoje?”

“Antaux multaj jaroj”.

“Li estas laca. Li estas tre detenigxema rilate al la mondaj aferoj. Li estas sesdekok jaragxa. Sed laux mi li konservis la animon de sia juneco”.

“Mi tuj iros al li, dankon”.

La abato demandis al li, cxu li deziras aligxi al la tagmangxo kun la monahxoj post la sesa pregxhoro. Vilhelmo respondis, ke li mangxis antauxnemulte, kaj tre agrable, kaj ke li preferas tuj renkonti Ubertino’n. La abato salutis lin.

Li estis eliranta el la cxelo kiam el la korto levigxis korsxira kriego, kvazaux de gxismorte vundita persono, kun postaj same teruraj krioj. “Kio okazas?” demandis Vilhelmo, konsternita. “Nenio,” respondis la abato ridetante. “Nun estas la periodo kiam oni mortigas la porkojn. Laboro por la porkopasxtistoj. Ne pri tiu sango vi devas enketi”.

Li eliris kaj li malrespektis sian famon de sagaca homo. Cxar la postan matenon... Sed bremsu vian malpaciencon, ho petola lango mia. Cxar en la tago pri kiu mi volas paroli, kaj antaux la nokto, okazis multaj pliaj eventoj, pri kiuj necesas raporti.