I sonetti del Belli/La sonetoj de Beli
- reiru al Renato: aliaj tekstoj
Honore al Gaŭdencjo Pizoni
Mi ree prezentas ĉi-sekve parton de la sonetoj de Ĝusepe Ĝoakino Beli [Giuseppe Gioachino Belli]. En la komenco mi metos tiujn, kiuj jam estis eldonitaj en la libro Elektitaj Sonetoj tradukitaj de Gaŭdencjo Pizoni [Gaudenzio Pisoni] kaj reviziitaj de mi mem. Mi plureviziis ilin ĉi tie surbaze de paperoj de Pizoni, kiujn la heredantoj bonvolis havigi al mi. Kompreneble nur mi respondecas pri ĉia miso, eraro, ktp. en ĉi tiu versio.
La defio estas, per piednotoj abundaj produkti ion, kion ankaŭ japanoj povas kompreni. Ni aparte serĉos japanajn legantojn. Japanaj legantoj bonvolu konsideri, ke ĉi tiuj poemoj estis verkitaj en la 19-a jarcento kaj ili rakontas la mondon, kiel oni komprenis ĝin tiam.
Edukado
Mondo-kreado
Morto certas, hor' malcertas
Vaganto nokte, iranto morten
Vidvineco
La dekreto pri la trinkejoj
Revivigitaj mortintoj
Malriĉa patrino
La ŝuldoj
La papo ĉe Di-servoj
|
La madre der borzaroletto Ih che ha rrubbato poi?! tre o cquattr’ombrelli, Bbe’, è lladro; ma li ladri, poveretti, Tant’e ttanti, Eccellenza, a sto paese Io sempre je l’ho ddato sto conzijjo: 1833 01 14 |
La patrino de la ŝtelisteto Li ŝtelis kion? Temis pri ombreloj Li ŝtelis, jes! Sed laŭ la paraboloj Tro multaj, via moŝto, en ĉi-ŝtato Mi ofte diras: "Estu ambicia, 1833 01 14 |
(1) Imagita persono de fabeloj.
(2) La unuaj sekvantoj de Kristo.
|
La vita dell'omo Nove mesi a la puzza: poi in fassciola Poi comincia er tormento de la scòla, Poi viè ll'arte, er diggiuno, la fatica, er zol d'istate, la neve d'inverno... 1833 01 18 |
Homa vivo Haladzo naŭ monatojn, elir-peno Jen la lernejo nun, granda malbeno: La metilerno, poste la abstino(6), Neĝo dum vintro, suno en somero... 1833 01 18 |
(1) Nuntempe oni uzas plastajn-paperajn vindotukojn forĵeteblajn. Iam oni vidis bebojn per tolaĵoj.
(2) Iloj uzataj por malgrandaj beboj: ir-korbo estis vimena korbo konusforma, per kiu bebo lernis marŝi, kasko estis speco de turbano, kiu protekstos la kapon de beboj okaze de faloj, ten-rimeno estis rimeno. per kiu oni tenis bebojn por certiĝi, ke ili ne formarŝos.
(3) aboco estis la libro de la alfabeto, per kiu malgrandaj infanoj lernis legi kaj skribi, vipobatoj aludas al la fakto, ke en la tiamaj lernejoj infanoj estis batitaj per vipo por puni ilin.
(4) Seĝo kun truo uzata de infanoj.
(5) Ofte pro la malvarmo de kalsĉambroj infanaj kruroj kaj piedoj frostiĝis.
(6) Abstino aludas al fastado en difinitaj periodoj, kiuj estis devigaj por katolikaj homoj laŭ la religio
(7) Infero, por katolikoj, estas loko, kie mortintoj ricevas punon en eterno, se ili pekis dum la vivo.
|
Er caffettiere fisolofo L’ommini de sto Monno sò ll’istesso Spesso muteno sito, e ccaccia spesso E ll’ommini accusí vviveno ar Monno e mmovennose oggnuno, o ppiano, o fforte, 1833 01 22 |
La kafej-mastro fizolofo(1) La homoj en la mondo agas same Okazas loko-ŝanĝoj ofte drame, Tiele vivas homoj en ĉi-mondo Moviĝas ili lace aŭ kun forto, 1833 01 22 |
(1) Popola kaj ofta kripligo de la vorto filozofo.
|
Er Conzento Pe avé mmesso accusí ppe mmattería Dímmelo tu: perch’è ffatta la festa? S’averebbe d’annà cco li cortelli Cuant’ar conzento, io je lo do er conzento; 1833 01 23 |
La konsento(1) Ĉar mian manon, tamen nur petole, Vi diru: kial do aranĝi feston? Ĉu devas per tranĉiloj ni, per batoj Plenplen mi konsteas pri konsento. 1833 01 23 |
(1) Temas pri la konsento donenda en la juĝejo por forigi la punon de la ofendinto.
|
Er mercato de Piazza Navona Ch’er mercoledì a mmercato, ggente mie, nun c’è ggnente da dì. Ma ste scanzie Tu pijja un libbro a ppanza vòta, e ddoppo Che ppredicava a la Missione er prete? 1834 03 20 |
La vendoplaco Navona(1) Merkrede en la vendoplac' amiko, Ne mirige. Sed kial ĉi-trafiko Vi, ne manĝinte, prenu libron, do! Kion instruis pastro dum misio? (3) 1834 03 20 |
(1) Piazza Navona, Placo Navona, estas la nomo de tre fama placo en Romo.
(2) La katolika eklezio estis tute kontraŭa al legado de libroj fare de la popolo, ĉar tiuj libroj povis enhavi liberalajn ideojn.
(3) Misio en ĉi tiu kunteksto estas agado de specialaj pastroj, kiuj agis kiel misiistoj ĉe la loka popolo. Temos pri semajnoj kun religiaj predikoj.
|
Er testamento der pasqualino Torzetto l’ortolano a li Serpenti Quanto, un ber giorno, lui casc’ammalato Ecchete che sse venne all’ojjo-santo; Torzetto allora uprí ddu’ lanternoni, 1834 04 06 |
La testamento de la paskulo(1) Stumpeto(2), legomisto ĉe l'Serpentoj(3), Kiam malsanis li ĝis konvulsio, Alvenis tempo de la Sankt-Oleo(5); Stumpet' malfermis siajn lampionojn(8) 1834 04 06 |
(1) Paskulo estas maldiligenta katoliko, kiu konfesas sin nur en Pasko, do unu fojon dum la tuta jaro.
(2) Stumpeto estas alnomo, kies signifo estas: malbela kiel stumpo de brasiko.
(3) Serpentoj estas nomo de strato en Romo kaj de la ĉirkaŭa kvartalo.
(4) Vikario estas alia nomo por parokestro.
(5) Katolikoj estas "krismataj" (=ŝmirataj) per benita oleo okaze de mortiga malsano.
(6) Ŝmirado.
(7) Aludo al la promeso pri mono.
(8) Grandaj okuloj.
(9) "Rompi ies testikojn/kojonojn" estas itala dir-maniero signifanta "Forte ĝeni iun."
|
Li Vicarj Cqua cc’è un vicario de Ddio nipotente: Ste distinzione cqui ttiettel’a mmente Ccusí er primo commanna sur ziconno, Tira adesso le somme come vòi, 1834 04 06 |
La vikarioj Ekzistas vikari de la Sinjoro (1) La diferencojn tenu en memoro: Ordonas la unua al la dua Cerbumu kaj esploru plu laŭ volo 1834 04 06 |
(1)la Sinjoro laŭ la katolika esprimmaniero estas alia nomo por Dio aŭ Jesuo. La ludoj de la unua strofo baziĝas sur la fakto ke la Papo estas nomata ankaŭ reprezentnato de Dio sur la tero, vica Dio.
(2) Vikario laŭ la esprimoj uzataj en la katolika eklezio estas vorto el la latina por viculo.
|
Er battesimo der fijjo maschio Cosa sò sti fibbioni sbrillantati, E li sparaggni tui l'hai massagrati, Se fa ttant'alegria, ttanta bbardoria, Poveri scechi! E nnun ve sete accorti 1834 05 22 |
La bapto de la filo(1) Kial ĉi-bukoj, brilaj ŝajn-juveloj? Monujon vi masakris por ĉi-celoj, Tiom da ĝojo, tiom da ebrio Ĉu vi ne vidas, ho sencerbaj pintoj, 1834 05 22 |
(1) En katolikaj landoj oni kutimas festi la bapton de infano kelkajn tagojn post la naskiĝo.
(2) En la roma dialekto oni multe uzas vortojn rilatajn al la seksa kampo. "Peniso" estas dirata al homo stulta. Oni subkomprenas: (Vi estas kiel) peniso.
(3) Rikolti kaj manĝi nur cikorion estas sinonimo pri mizera vivo. Cikorio estas herbo, kiun oni rikoltas en kampoj.
(4) Baptoj kaj mortoj estis registritaj en librojn ĉe la preĝejoj.
|
Li sordati bboni Subbito c’un Zovrano de la terra |
La bonaj soldatoj Tuj kiam suvereno(1) sur la trono Kaj tiam homoj sub karcerosprono Kaj pro kaprico reĝa en la fino Per vivoj oni ludas je futbalo, 1834 05 23 |
(1) En ĉi tiu okazo severeno egalas reĝon.
(2) Briko ĉi tie indikas malgrandaĵon.
|
Le risate der Papa Er Papa ride? Male, amico! È sseggno Ste facciacce che pporteno er trireggno Er Papa ghiggna? Sce sò gguai per aria: Fijji mii cari, state bbene attenti. 1834 11 17 |
Ĉu Papo ridas? Ĉu Papo ridas? Ve al ni! La faro Antaŭ ĉi-vizaĝaĉoj kun tiaro(2) Ĉu li rikanas? Pesto en aero! Karuloj, priatentu la eventojn: 1834 11 17 |
(1) Duongefiloj ĉar ne vere traktataj kiel amataj gefiloj.
(2) Ceremonia kapvesto de la papo, ornamita per tri kronoj.
(3) Provo redoni la originalan ŝercon per esprimo preskaŭ samsona al "dio de homaro"
(4) Tiu, kiu en regno havas la plej superan povon. Ofte alia esprimo por 'reĝo'.
|
La scerta der Papa So' fornaciaro, si', so' fornaciaro, Scejenno un Papa, sor dottor mio caro, Perche' s'ha da crea' sempre un de loro? Mettemo caso: io sto abbottanno er vetro, 1834 12 27 |
La elekto de la Papo(1) Vitroblovisto, jes vitroblovisto, Okazas pap-elekto el la listo Kial elekti nur el inter ili? Ekzemple, vitron blovas mi; jen frapo, 1834 12 27 |
(1) La Papo estas la supera estro de la katolika eklezio kaj ĝis la jaro 1870-a li esti la reganto de la urbo Romo kaj de la malgranda ŝtato Vatikano en centra Italujo.
(2) La esprimo kojono, alia vorto por testiko, estas uzata en la roma dialekto por indiki stultulon.
(3) La Papo estas kutime elektata nur inter la kardinaloj, kiuj estas malmultaj superaj funkciuloj de la katolika eklezio
(4)La popolo pensis, ke la Papo vivas tre trankvilan vivon, kiu estus granda rekompenco por normala popolano.
(5) Eminenco estis titolo per kiu oni indikis kaj vokis kardinalon. Fakte en Esperanto pli simple ĝi estas "Kardinala moŝto".
(6) Sankta Petro en Romo estas la sidejo de la Papo.
|
Er zegréto Ner fà a l’amore un goccio de segreto Fàsse l’occhietto, stuzzicasse er piede, dasse li rigaletti a la sordina, Io voría chiede a le perzone dotte 1836 03 30 |
La sekreto En amindumo guto da sekreto Okulumado post piedtuŝeto, Inter-ŝanĝi donacojn hom-evite, Ĉe kleruloj mi petus pri instruoj, 1836 03 30 |
(1) Aneto estas herbo kun spicaj folioj.
|
L’innustria der mestiere Ve do pprima du’ essempi, eppoi me spiego. Er cerarolo spaccia all’aventore Ecco: io dunque, che ssò mmatarazzaro, Lassa che ppoi la scimiscetta covi, 1843 08 13 |
Labor-sekretoj Per du ekzemploj tuj mi estos klara De kandelisto ĉu la varkonsisto Jen: mi metie faras la matracojn; Atendu nur dum cimoj kuŝas kove. 1843 08 13 |
|
La morte co la coda Cqua nun ze n’essce: o ssemo ggiacubbini, Se curre a le commedie, a li festini, E ddoppo? doppo viengheno li guai. È un penziere quer mai, che tte squinterna! 1846 04 26 |
Morto kaj ties vosto (1) Ne estas solvo: esti jakobenoj (2) Ni kuras al teatroj, al festenoj, Kaj poste? Poste venas embaraso, Nu, estas ĉi-"neniam" tro konsterna! 1846 04 29 |
(1) Vosto = tio, kio sekvas la morton.
(2) Jakobenoj en ĉi tiu kunteksto 'nekredantoj'.Normale temis pri politika partio kontraŭa al la eklezio.
(3) Sinjoro estas Dio laŭ la kristana dirmaniero, alivorte 'Nia sinjoro', 'Nia reganto'.
(4) Floreno estis nomo de mono en la pasinteco.
(5) Hunda estas insulta adjektivo.
|
Io, per brio, saprebbe volentieri Io, per brio, saperebbe volentieri Perché a Rroma, per brio, tra ffarzi e vveri, È una gran cosa, pe cquer brio sagrato, Eh, Ppapa io, nun me faria confonne! 1847 01 09 |
Min tiklas, aĉa tio(1), scideziroj Min tiklas, aĉa tio, scideziroj, Vera aŭ ŝajna, laŭ la onidiroj, Estas grava afero, je kri' ĉiela(3), Se Pap' mi estus venus solvo fina; 1847 01 09 |
(1)Aĉa tio estas evitesprimo por Aĉa Dio, kio estus granda blasfemo.
(2) Sebo estas besta graso uzata por fabriki kandelojn.
(3) Alia blasfem-evita esprimo por "Je Dio ĉiela!"
